Menu

Monitor zorgschade 2011/2012

Op 18 november 2013 publiceerde het Nivel de langverwachte “Monitor Zorggerelateerde schade 2011/2012”, een coproductie van NIVEL en EMGO+ Instituut VUmc. Het doel van de Monitor Zorggerelateerde Schade is het in de tijd volgen van ontwikkelingen in patiëntveiligheid in Nederlandse ziekenhuizen. Het onderzoek is gebaseerd op een steekproef van 4.000 dossiers, waarvan 2.000 dossiers van overleden patiënten en 2.000 dossiers van uit het ziekenhuis ontslagen patiënten. De medische dossiers zijn afkomstig uit 20 ziekenhuizen: 4 UMC’s, 8 topklinische ziekenhuizen en 8 algemene ziekenhuizen.

Naar aanleiding van de resultaten uit de eerste meting (2004) is de monitor Zorggerelateerde schade opgezet en is het landelijk Veiligheidsprogramma “Voorkom schade, werk veilig” (VMS) begin 2008 van startgegaan. Het doel daarvan was de potentieel vermijdbare schade in vijf jaar met 50% te verminderen.

De cijfers
Van alle in 2011/2012 opgenomen patiënten kreeg 7,1% te maken met zorggerelateerde schade. Dat wil zeggen een onbedoelde uitkomst, die te maken had met de behandeling in het ziekenhuis. Het percentage in 2011/2012 is significant meer dan in 2004 (5,7%), maar vergelijkbaar met 2008 (8%)
Van alle in 2011/2012 opgenomen patiënten heeft 1,6% te maken gekregen met potentieel vermijdbare schade. Dit is 30% minder dan in 2004 (2,3%) en 45% minder dan in 2008 (2,9%).
Van alle in 2011/2012 in het ziekenhuis overleden patiënten was bij ongeveer 2,6% het overlijden (zeer) waarschijnlijk gerelateerd aan potentieel vermijdbare schade tijdens de opname. De potentieel vermijdbare sterfte daalde met 37% ten opzichte van de meting in 2004 (4,1%) en met 53% ten opzichte van de meting in 2008 (5,5). In absolute aantallen uitgedrukt en geëxtrapoleerd naar alle Nederlandse ziekenhuizen waren dit ongeveer 970 patiënten tussen 1 april 2011 en 31 maart 2012. In 2004 ging het om circa 1.735 patiënten en in 2008 om circa 1.960 patiënten.

De conclusie
In de afgelopen vijf jaar is de patiëntenmix in ziekenhuizen complexer geworden door het toenemen van de leeftijd van patiënten, het hebben van meerdere aandoeningen, meer dagbehandeling voor eenvoudige ingrepen, een kortere ligduur in het ziekenhuis en meer technologische mogelijkheden. Toch is de kans op zorggerelateerde schade tijdens een opname in het ziekenhuis in de afgelopen jaren gelijk gebleven (de kans op complicaties bij een ziekenhuisopname blijft bestaan), en is de potentieel vermijdbare schade gedaald met 45%.
Dit betekent dat de patiëntveiligheid in Nederlandse ziekenhuizen aantoonbaar is verbeterd.

Beperkingen van het onderzoek
Als één van de meest belangrijke beperkingen van het onderzoek vernoemen de onderzoekers de hindsight-bias. Dat wil zeggen dat het feit dat de beoordelaar de uitkomst van een behandeling weet, zijn oordeel over die behandeling kan beïnvloeden. Zo kan door het weten van de (negatieve) uitkomst (bijvoorbeeld de patiënt is overleden) de kans op vermijdbaarheid te groot worden ingeschat.
Hindsight bias speelt echter niet alleen bij de kans op vermijdbaarheid, maar bij het onderzoek als totaal. Immers, als doelstelling is geformuleerd de potentieel vermijdbare schade in vijf jaar met 50% te verminderen.
Een andere beperking die de onderzoekers niet noemen is de confirmation bias, ofwel de bevestigingsfout. In het rapport staan hypothesen voor het behaalde resultaat, die niet verder onderzocht zijn. Een “hard” bewijs is er niet en het risico dat opvattingen en vermoedens zonder meer bevestigd worden is daardoor (te) groot.

Is de patiënt nu veilig?
Helaas, nee, alle uitspraken van managers en vertegenwoordigers van de zorgverleners ten spijt. Als patiënt heb je niet bar veel aan uitspraken als: “we zijn verheugd met het resultaat, maar het is nog niet genoeg (iedere fout is er toch één teveel?)”, “we moeten nog beter de richtlijnen gaan naleven en elkaar nog beter gaan aanspreken op fouten” (als het kalf verdronken is…), “het is belangrijk dat we een cultuur hebben waarin we elkaar kritisch houden” (hoezo professionals?).

Medisch dossier
Het wordt tijd dat de patiënt zijn eisen aan de zorg en de kwaliteit ervan stelt. We staan langer stil bij de keuze van een auto, kwaliteit en kosten, en de vakantieplanning dan aan de keuze van het ziekenhuis en de medisch specialist. De monitor zorggerelateerde schade kan de trigger zijn om het ziekenhuis van je keuze aan een kritische screening te onderwerpen en kritische vragen te stellen over de kwaliteit van de zorg die ze je aanbieden. Moeilijk zegt u? Begin maar eens met het opvragen van uw medisch dossier en velen van u zullen verbijsterd zijn over de slechte medische documentatie. Diagnosen, verrichtingen en medicatie als losse brokjes zonder enige samenhang. Goede, integrale documentatie is de basiseis voor een veilige zorg; het is de handleiding voor uw behandeling. Een behandeling die door diverse zorgverleners moet worden uitgevoerd.

Koos Dirkse