Overgewicht kan de gezondheid ernstige schade toebrengen. Diabetes en hartaandoeningen zijn gezondheidsproblemen die hierdoor kunnen ontstaan. Overgewicht kan ook de gewrichten, de ademhaling, de slaap, de stemming en de energie van een persoon beïnvloeden. Dit kan dus ten koste gaan van de gehele kwaliteit van leven van een persoon.
Overgewicht definiëren
Wanneer mensen meer calorieën eten dan ze gebruiken, slaat hun lichaam de extra calorieën op als vet. Een paar kilo extra lichaamsvet is voor de meeste mensen geen gezondheidsrisico. Maar wanneer mensen een patroon volgen, waarbij ze meer calorieën eten dan ze verbranden, bouwt zich steeds meer vet op in hun lichaam. Uiteindelijk komt het lichaam op een punt waar de hoeveelheid lichaamsvet de gezondheid van een persoon kan schaden. Artsen gebruiken de termen ‘overgewicht’ of ‘zwaarlijvig’ om te bepalen of iemand een grotere kans heeft om gewichtsproblemen te krijgen.
Tegenwoordig hebben meer mensen overgewicht dan ooit. De “obesitas-epidemie” treft zowel kinderen en tieners als volwassenen. Dus jongere mensen krijgen nu gezondheidsproblemen, die vroeger alleen bij volwassenen voorkwamen, zoals hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes type 2.
Waarom worden mensen te dik?
Obesitas komt vaak voor in gezinnen. Sommige mensen hebben een genetische neiging om gemakkelijker aan te komen dan anderen. Hoewel genen het lichaamstype en de lichaamsgrootte sterk beïnvloeden, speelt ook de omgeving een rol. Mensen worden steeds zwaarder door ongezonde voedselkeuzes (zoals fastfood) en gezinsgewoonten (zoals eten voor de tv in plaats van aan tafel). Caloriearme snacks en dranken met weinig voedingsstoffen, grotere porties voedsel en een minder actieve levensstijl dragen allemaal bij aan de obesitas-epidemie.
Soms grijpen mensen om emotionele redenen naar voedsel, zoals wanneer ze zich overstuur, angstig, verdrietig, gestrest of zelfs verveeld voelen. Wanneer dit gebeurt, eten ze vaak meer dan ze nodig hebben.
Gewicht meten
Uitzoeken of een tiener te zwaar is, is iets gecompliceerder dan voor volwassenen. Dat komt omdat tieners nog steeds groeien en zich ontwikkelen. Artsen en andere beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg gebruiken een meting die de Body Mass Index (BMI) wordt genoemd om te bepalen of iemand te zwaar is. De arts berekent de BMI op basis van de lengte en het gewicht van een persoon en zet dat aantal vervolgens op een kaart. Er zijn verschillende kaarten voor meisjes of jongens. BMI schat hoeveel lichaamsvet de persoon heeft.
Omdat spieren meer wegen dan vet, kan een gespierde persoon een hoge BMI hebben, maar niet te veel lichaamsvet. Evenzo is het mogelijk dat iemand een lage of ideale BMI heeft, maar nog steeds te veel lichaamsvet heeft. De beste manier om BMI te bereken, is door met uw arts te praten.
BMI formule
Om je BMI te berekenen kun je de volgende formule hanteren: het gewicht (in kilogram), gedeeld door je lengte (in meters) in het kwadraat. Dus ben je 80 kg en 1 meter 82 lang, dan is je BMI: 80/(1,82 x 1,82) = 24,15. Let wel, dit is een globale berekening! Er wordt geen rekening gehouden met de lichaamsbouw van de persoon zelf.
Gezondheidsproblemen door overgewicht
Obesitas is slecht voor lichaam en geest. Het kan niet alleen iemand moe en ongemakkelijk laten voelen, het dragen van extra gewicht legt extra druk op het lichaam, vooral de botten en gewrichten van de benen. Kinderen en tieners met overgewicht hebben meer kans om diabetes en andere gezondheidsproblemen te ontwikkelen. En volwassenen met overgewicht hebben een grotere kans op hartaandoeningen.
Door overgewicht gerelateerde gezondheidsproblemen zijn onder meer:
- Astma. Obesitas vergroot de kans op astma. Ademhalingsproblemen gerelateerd aan gewicht kunnen het moeilijker maken om vrienden bij te houden, te sporten of gewoon van klas naar klas te lopen.
- Slaapapneu. Deze aandoening, waarbij een persoon tijdelijk stopt met ademen tijdens de slaap, is een ernstig probleem voor veel kinderen en volwassenen met overgewicht. Slaapapneu kan mensen vermoeid laten voelen en hun concentratievermogen en leren beïnvloeden. Het kan ook tot hartproblemen leiden.
- Hoge bloeddruk. Bij hoge bloeddruk moet het hart harder werken. Als het probleem lang aanhoudt, kan hoge bloeddruk het hart en de bloedvaten beschadigen.
- Hoge cholesterol. Abnormale bloedlipideniveaus, waaronder hoog cholesterol, laag HDL (“goed”) cholesterol en hoge triglycerideniveaus, vergroten de kans op een hartaanval of beroerte als iemand ouder wordt.
- Galstenen. Een opeenhoping van gal die verhardt in de galblaas vormt galstenen. Deze kunnen pijnlijk zijn en een operatie vereisen.
- Vette lever. Als vet zich ophoopt in de lever, kan dit een ontsteking veroorzaken, littekens en blijvende leverschade.
- Gewrichts- en spierpijn. Slijtage van de gewrichten door het dragen van extra gewicht kan op volwassen leeftijd leiden tot artritis.
- Epifysiolyse (SCFE). Is een pijnlijk heupprobleem dat onmiddellijke aandacht en chirurgie vereist om verdere schade aan het gewricht te voorkomen.
- Pseudotumor cerebri. Dit is een zeldzame oorzaak van ernstige hoofdpijn bij tieners en volwassenen met obesitas. Er is geen tumor, maar de druk neemt toe in de hersenen. Naast hoofdpijn kunnen de symptomen zijn braken, dubbelzien en andere zichtproblemen.
- Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS). Hoewel het normaal is dat meisjes wat testosteron hebben (het mannelijke hormoon), hebben meisjes met PCOS hogere testosteronspiegels in het bloed. Ze kunnen ook onregelmatige menstruatie hebben, te veel haargroei en slechte acne.
- Insulineresistentie en diabetes. Insuline is een hormoon dat het glucosegehalte (een soort suiker) verlaagt in het bloed. Als er te veel lichaamsvet is, is insuline minder effectief om glucose, de belangrijkste energiebron van het lichaam, in cellen te krijgen. Het lichaam heeft dan meer insuline nodig om een normale bloedsuikerspiegel te behouden. Voor sommige tieners met overgewicht ontwikkelt insulineresistentie zich tot diabetes (hoge bloedsuikerspiegel).
- Depressie. Mensen met obesitas zijn vaker depressief en hebben een lager zelfbeeld.
Tot slot
Gelukkig is het nooit te laat om veranderingen aan te brengen, die de gewichtstoename en de gezondheidsproblemen die het veroorzaakt, te kunnen helpen beheersen. Die veranderingen behoeven niet groot te zijn. Maak om te beginnen een plan om te minderen met suikerhoudende dranken, kleinere porties te nuttigen en meer te bewegen, ook al is het maar 5-10 minuten per dag. Bouw je weg naar grote veranderingen door een reeks kleine veranderingen te maken. En wees niet bang om hulp te vragen!