Verworven hersenletsel (NAH) verwijst naar elk type hersenschade dat optreedt na de geboorte. Het kan schade omvatten die is opgelopen door infectie, ziekte, zuurstofgebrek of een klap op het hoofd. Twee derde van alle mensen met een NAH die beperkte activiteit ondervinden, is ouder dan 45 jaar. Een derde daarvan is ouder dan 65 jaar. De grootste leeftijdsgroep is tussen de 40 en 49 jaar en op alle leeftijden behalve die van 80 jaar en ouder zijn de aantallen voor mannen hoger dan voor vrouwen.
Hoe de hersenen werken
De hersenen zijn de krachtpatser van het lichaam, ook al maken ze maar twee procent van het lichaamsgewicht uit. Dit zachte, geleiachtige orgaan heeft talloze miljarden neurale dwarsverbindingen. Het werkt met een combinatie van elektrische en chemische middelen.
Het brein houdt toezicht op de werking van het lichaam en geeft ons bewustzijn en persoonlijkheid. Het is verdeeld in twee helften; de linker- en de rechterhersenhelft. Elk deel is verder onderverdeeld in lobben.
Verschillende functies vinden plaats in verschillende delen van de hersenen, die zijn opgehangen in een chemische ‘soep’ die liquor of hersenvocht wordt genoemd. Deze vloeistof voedt de hersenen en dient als schokdemper. De hersenen zijn via het ruggenmerg met de rest van het lichaam verbonden. Samen vormen de hersenen en het ruggenmerg het centrale zenuwstelsel.
Oorzaken van verworven hersenletsel (NAH)
Verworven hersenletsel is elke schade aan de hersenen die optreedt na de geboorte. De specifieke symptomen of functieverlies zijn afhankelijk van de hersengebieden die zijn aangetast.
Hoe hersenletsel optreedt
Hersenletsel kan optreden door:
- trauma
- infectie
- zuurstofgebrek (bijvoorbeeld tijdens bijna-verdrinking of een zelfmoordpoging)
- beroertes
- drugsgebruik
- langdurig alcohol- of middelenmisbruik
- tumoren
- degeneratieve neurologische aandoeningen
Enkele van de oorzaken zijn:
- alcohol of drugs, die de hersenen kunnen vergiftigen
- ziekte, zoals aids, de ziekte van Alzheimer, kanker, multiple sclerose of de ziekte van Parkinson
- zuurstofgebrek, anoxisch hersenletsel genoemd (bijvoorbeeld letsel veroorzaakt door een bijna verdrinking)
- lichamelijk letsel, zoals een stoot (of klap) op het hoofd, die kan optreden bij auto- of sportongevallen, gevechten of vallen
- beroerte, wanneer een bloedvat in de hersenen breekt of wordt geblokkeerd, waardoor het lokale hersenweefsel wordt vernietigd
Hoe NAH een persoon beïnvloedt
De langetermijneffecten van hersenletsel zijn moeilijk te voorspellen. Ze zullen voor elke persoon anders zijn en kunnen variëren van mild tot ernstig. Het komt vaak voor dat veel mensen met NAH meer vermoeidheid (mentaal en fysiek) ervaren en dat sommigen langzamer gaan omgaan met informatie, plannen en het oplossen van problemen. Ze kunnen veranderingen ervaren in hun gedrag en persoonlijkheid, fysieke en sensorische vermogens, het denkvermogen en leren.
Traumatische hersenschade
Traumatisch hersenletsel (THL) is niet hetzelfde als hoofdletsel, omdat een persoon schade aan het gezicht, de hoofdhuid en de schedel kan oplopen zonder noodzakelijkerwijs zijn hersenen te verwonden. THL wordt beschouwd als een vorm van verworven hersenletsel en verwijst naar hersenschade veroorzaakt door een botsing tegen het hoofd.
Als het hoofd hard wordt gestoten, slaan de hersenen tegen de binnenkant van de schedel, waardoor lichamelijk letsel ontstaat zoals blauwe plekken, zwelling, bloeding, verdraaien of scheuren van weefsel. Er zijn gradaties van letsel, variërend van een kortstondig verlies van bewustzijn (wat bijvoorbeeld kan gebeuren door een klap in het gezicht) tot een langdurige aanval van bewusteloosheid of coma.
Behandeling van hersenletsel
Een reeks tests, waaronder röntgenfoto’s en CT-hersenscans, kan helpen om de exacte beschadigde gebieden op te sporen. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn. Herstel is afhankelijk van de omvang en locatie van de hersenschade, de leeftijd en algemene gezondheidstoestand van de persoon, de snelheid van de eerste hulpverlening en de kwaliteit van de behandeling.
De gevolgen van een persoon met een NAH zijn verreikend. Omgaan met functieverlies en revalidatie kunnen moeilijk zijn. De persoon met een NAH zal veel leed hebben. Familie, vrienden en partners zullen ook moeilijkheden ondervinden bij het omgaan met emotionele en praktische uitdagingen, onderbrekingen in het gezinsleven en rolveranderingen.
Een NAH kan intieme relaties, vriendschappen, sociale netwerken, recreatie- en beroepsactiviteiten beïnvloeden. Het kan de persoon en zijn naaste familie dwingen zich aan te passen aan een geheel nieuwe manier van leven en nieuwe soorten relaties.
Door voor iemand te zorgen die een hersenletsel heeft gehad, kan een gezin dichter bij elkaar komen te staan. Het kan ook een enorme last voor het gezin betekenen, waardoor het uit elkaar kan scheuren.
Het zal helpen als gezinsleden:
- goede informatie hebben over de effecten van NAH
- de moeilijkheden waarderen die zich kunnen voordoen
- begrijpen dat herstel een langzaam proces is
Voor zorgverleners om met de situatie om te gaan, helpt het om:
- bij het heden te blijven, in plaats van te piekeren over hoe catastrofaal de toekomst kan zijn
- sterke punten en dagelijkse prestaties te benadrukken, in plaats van de zwakke punten
- tijd te maken om voor zichzelf te zorgen
- wijs genoeg te zijn om hulp te vragen als dat nodig is