In 2005 werd in Nederland het Diagnose Behandel Combinatie (DBC)-systeem ingevoerd om zorgverlening in ziekenhuizen te standaardiseren, transparanter te maken en kosten te beheersen. Hoewel het systeem enkele initiële voordelen bracht, zoals betere kostenbeheersing en een efficiëntere zorgverlening, heeft het in de praktijk geleid tot verschillende problemen, waaronder stijgende zorgkosten, administratieve lasten en fraudegevoeligheid. Dit roept vergelijkingen op met soortgelijke zorgsystemen in het buitenland, zoals de Diagnosis Related Groups (DRG) in de Verenigde Staten en andere Europese landen. Hieruit blijkt dat veel van de kritiek op het DBC-systeem niet uniek is voor Nederland, maar ook in andere landen voorkomt.
Ontstaan en Invoering van het DBC-systeem
Het DBC-systeem werd ingevoerd om inefficiënties in de zorg aan te pakken. Voorheen was het moeilijk om de kosten van individuele behandelingen inzichtelijk te maken, wat leidde tot onduidelijkheid over de uitgaven. Door zorgtrajecten direct te koppelen aan de kosten, moest het systeem zorgverleners en ziekenhuizen stimuleren om efficiënter te werken. Net als in andere landen met vergelijkbare systemen, bleek het DBC-systeem echter complexer in de praktijk dan oorspronkelijk gedacht, wat leidde tot forse administratieve lasten en onvoorziene kostenstijgingen.
Problemen met het DBC-systeem in Nederland
- Complexiteit en Administratieve Last
Het DBC-systeem kent duizenden verschillende codes, die elk een specifieke combinatie van diagnose en behandeling vertegenwoordigen. Dit heeft geleid tot een enorme administratieve last voor zorgverleners. De tijd die nodig is om zorgtrajecten correct te coderen, vermindert de tijd die artsen en verpleegkundigen kunnen besteden aan directe zorg. Bovendien maakt de complexiteit van het systeem het foutgevoelig, wat vertragingen en fouten in declaraties veroorzaakt. - Fraudegevoeligheid
Net als in andere landen die werken met diagnosegerelateerde vergoedingssystemen, is het DBC-systeem gevoelig voor fraude. Ziekenhuizen kunnen behandelingen zwaarder coderen dan ze werkelijk zijn (upcoding) om meer geld te ontvangen. Ook kunnen ze onnodige behandelingen declareren, wat leidt tot onnodige kosten voor de zorgverzekeraars en hogere premies voor patiënten. - Stijgende Zorgkosten en Inefficiëntie
Hoewel het DBC-systeem oorspronkelijk bedoeld was om de kosten te beheersen, heeft het juist geleid tot aanzienlijke kostenstijgingen. Ziekenhuizen hebben soms financiële prikkels om extra behandelingen te registreren of duurdere varianten van zorg aan te bieden, zelfs als dat medisch niet noodzakelijk is. Deze vorm van overbehandeling verhoogt de totale zorguitgaven, waardoor de kosten voor de patiënt toenemen. De complexiteit van het systeem zorgt daarnaast voor hoge administratieve kosten, wat de zorg duurder en inefficiënt maakt. - Verlies van Zorg op Maat en Belemmering van Innovatie
Het systeem is sterk gericht op standaardisatie en biedt weinig ruimte voor zorg op maat. Patiënten met complexe of niet-standaard zorgbehoeften passen vaak niet goed in de vastgestelde DBC-codes. Dit kan leiden tot suboptimale zorg, omdat het moeilijk is om buiten de gestandaardiseerde zorgpaden te treden. Innovatie wordt eveneens belemmerd doordat nieuwe behandelmethoden vaak niet direct in de bestaande DBC-categorieën passen, wat ziekenhuizen ontmoedigt om innovatieve zorgmethoden te implementeren.
Vergelijking met Buitenlandse Zorgsystemen
Het Nederlandse DBC-systeem vertoont veel overeenkomsten met diagnosegerelateerde zorgsystemen in het buitenland, zoals de Diagnosis Related Groups (DRG) in de Verenigde Staten, Duitsland en Zweden. Deze systemen delen vergelijkbare doelstellingen: het beheersen van kosten, het standaardiseren van zorg, en het verbeteren van de transparantie. Net als het DBC-systeem kennen DRG’s echter ook aanzienlijke nadelen en hebben ze te maken met dezelfde kritiek.
- DRG-systeem in de Verenigde Staten
Het DRG-systeem werd in de jaren 1980 ingevoerd in de Verenigde Staten om de ziekenhuisuitgaven onder controle te houden binnen het Medicare-programma. Net als bij DBC’s worden behandelingen gecategoriseerd op basis van diagnose en zorgtrajecten, waarna een vast bedrag wordt uitbetaald aan het ziekenhuis. Ook hier leidt het systeem vaak tot fraude, zoals upcoding, waarbij ziekenhuizen complexere diagnoses rapporteren dan nodig om hogere vergoedingen te ontvangen. Daarnaast heeft het DRG-systeem bijgedragen aan hogere zorgkosten door de neiging van ziekenhuizen om meerdere of onnodige behandelingen te declareren, vergelijkbaar met de situatie in Nederland.
De administratieve last in de Verenigde Staten is eveneens enorm. Ziekenhuizen en zorgverleners besteden veel tijd aan het invullen van de juiste DRG-codes, wat de directe zorg voor patiënten belemmert. Bovendien bestaat ook hier het risico dat standaardisatie de zorg op maat beperkt, met name voor patiënten met complexe aandoeningen die buiten de gebruikelijke DRG-categorieën vallen. - DRG-systeem in Duitsland
In Duitsland werd het DRG-systeem in 2003 geïntroduceerd. Dit zorgde aanvankelijk voor meer transparantie en betere controle over zorgkosten, maar ook hier zijn de zorgkosten in de loop der jaren gestegen. Net als in Nederland is de complexiteit van het systeem toegenomen, wat leidt tot een hoge administratieve last. Het Duitse systeem kampt daarnaast met fraudegevoeligheid, waar ziekenhuizen prikkels hebben om behandelingen zwaarder te coderen om meer inkomsten te genereren. De toename van administratieve werkzaamheden en de focus op standaardprocedures hebben ook hier negatieve gevolgen voor de zorgkwaliteit en de tijd die artsen kunnen besteden aan hun patiënten. - DRG-systeem in Zweden
Zweden hanteert eveneens een DRG-systeem, waarin zorgkosten worden gekoppeld aan diagnosegerelateerde vergoedingen. Hoewel Zweden een reputatie heeft voor efficiënte zorg, heeft ook dit systeem geleid tot kritiek op de stijgende zorgkosten en de administratieve last. Het systeem is fraudegevoelig, en er is een constante zoektocht naar balans tussen kostenbeheersing en de kwaliteit van de zorg. Net als in Nederland wordt er in Zweden een groeiende kloof ervaren tussen standaardisatie en zorg op maat, vooral voor patiënten met complexe zorgbehoeften.
Conclusie: Universele Uitdagingen van Diagnosegerelateerde Zorgsystemen
De problemen die Nederland ervaart met het DBC-systeem zijn niet uniek. Systemen zoals de DRG in de Verenigde Staten, Duitsland en Zweden laten zien dat vergelijkbare uitdagingen zich wereldwijd voordoen. Overal waar zorg wordt gestandaardiseerd en gekoppeld aan financiële prikkels, ontstaan dezelfde kritieken: administratieve lasten, fraudegevoeligheid, stijgende kosten, en een verlies van zorg op maat. Hoewel deze systemen helpen om kosten inzichtelijk te maken en zorg efficiënter te organiseren, blijven ze kwetsbaar voor misbruik en kunnen ze ten koste gaan van de kwaliteit van de zorg. In Nederland en daarbuiten blijft de zoektocht naar de ideale balans tussen kostenbeheersing en goede zorgkwaliteit een doorlopend proces.