Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) en Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK) zijn termen die worden gebruikt voor situaties waarin mensen last hebben van lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak. Deze klachten kunnen een enorme impact hebben op het dagelijks leven en welzijn van patiënten, zelfs als ze niet altijd als “erkend” worden beschouwd. Dit artikel geeft een overzicht van SOLK en ALK, inclusief veelvoorkomende klachten, oorzaken, diagnostiek, behandelingen en de maatschappelijke uitdagingen die hiermee gepaard gaan.
Wat zijn SOLK en ALK?
- SOLK: Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten verwijzen naar lichamelijke klachten die niet (volledig) verklaard kunnen worden door een somatische aandoening. Denk hierbij aan chronische pijn, vermoeidheid, spijsverteringsklachten en duizeligheid. Hoewel de oorzaak niet bekend is, zijn de klachten reëel en kunnen ze veel leed veroorzaken.
- ALK: Aanhoudende Lichamelijke Klachten is een term die breder is dan SOLK en ook klachten omvat die deels verklaard kunnen worden door een medische aandoening, maar waarbij psychosociale factoren ook een rol spelen. De focus ligt op de impact en duur van de klachten.
Veelvoorkomende klachten en aandoeningen binnen SOLK
- Chronische pijn (rugpijn, nekpijn, hoofdpijn).
- Vermoeidheid en uitputting zonder duidelijke oorzaak.
- Spijsverteringsklachten, zoals bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS).
- Hartkloppingen, duizeligheid en flauwvallen zonder somatische verklaring.
- Neurologische klachten zoals tintelingen of chronische duizeligheid.
Veel klachten vallen onder specifieke syndromen zoals:
- Fibromyalgie.
- Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS).
- Myalgische Encefalomyelitis (ME).
- PDS (Prikkelbare Darm Syndroom).
- Ziekte van Lyme (in chronische vorm).
- Q-koorts vermoeidheidssyndroom.
Diagnostiek
Bij SOLK en ALK is diagnostiek complex. Het proces begint met een uitgebreide anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts inventariseert klachten aan de hand van het SCEGS-model:
- Somatisch: lichamelijke symptomen.
- Cognitief: gedachten en overtuigingen van de patiënt over de klachten.
- Emotioneel: emoties die samenhangen met de klachten.
- Gedragsmatig: hoe gaat de patiënt ermee om?
- Sociaal: de invloed van de klachten op werk, relaties en sociale activiteiten.
Aanvullend onderzoek sluit andere ziekten uit. SOLK kan worden ingedeeld in:
- Mild: beperkte impact op dagelijks functioneren.
- Matig-ernstig: aanzienlijke belemmeringen in functioneren.
- Ernstig: ernstige beperkingen en vaak multidisciplinaire zorg nodig.
Behandelopties
Een standaardbehandeling bestaat niet; de aanpak wordt afgestemd op de individuele patiënt. De focus ligt op symptoomverlichting en verbetering van kwaliteit van leven.
- Voorlichting en uitleg:
- Duidelijke uitleg over SOLK/ALK helpt patiënten beter omgaan met hun klachten en vermindert angst.
- Psychologische interventies:
- Cognitieve Gedragstherapie (CGT): Verandering van disfunctionele gedachten en gedragingen.
- Acceptance and Commitment Therapy (ACT): Aanvaarding van klachten en focus op waarden.
- Lichaamsgerichte therapie:
- Mindfulness, ontspanningsoefeningen en fysiotherapie kunnen stress verminderen en activiteitenniveau verbeteren.
- Multidisciplinaire aanpak:
- Samenwerking tussen huisartsen, psychologen, fysiotherapeuten en maatschappelijk werkers biedt vaak de beste resultaten.
- Medicatie:
- Medicatie speelt een beperkte rol. Antidepressiva worden soms voorgeschreven bij comorbide angst of depressie.
Erkenning en maatschappelijke uitdagingen
Honderdduizenden mensen in Nederland kampen met SOLK/ALK. Omdat er geen duidelijke diagnose is, ervaren patiënten vaak onbegrip en gebrek aan erkenning. Veel mensen horen dat hun klachten “tussen de oren” zitten, wat leidt tot gevoelens van frustratie en isolatie.
Daarnaast ontstaan problemen rondom ziekmelding en arbeidsongeschiktheid. Het UWV en andere instanties erkennen deze klachten vaak niet als basis voor een uitkering. Hoogleraar psychosomatiek Judith Rosmalen (UMCG) benadrukt dat SOLK niet moet worden afgedaan als aanstellerij. Volgens haar zijn onbegrepen klachten vaak gemiste diagnoses.
Conclusie
SOLK en ALK vragen om een multidisciplinaire benadering en maatschappelijke erkenning. Hoewel deze klachten niet altijd medisch verklaarbaar zijn, zijn ze zeer reëel en hebben ze grote gevolgen voor het leven van patiënten. Meer begrip, onderzoek en samenwerking tussen zorgverleners en beleidsmakers zijn essentieel om de zorg voor deze patiëntengroep te verbeteren.