Ziekte van Berger – IgA Nefropathie

De Ziekte van Berger is een nierziekte, waarbij de nierfilters ontsteken door afvalstoffen. De ziekte komt bij circa 1% van de wereldbevolking voor en jaarlijks wordt de ziekte in Nederland bij circa 400 patiënten vastgesteld. De wetenschappelijke benaming is IgA Nefropathie en is vernoemd naar de Franse nefroloog Dr. Jean Berger. De ziekte ontstaat door de afzetting van het antilichaam immunoglobuline A (IgA) in het deel van de nier, dat het bloed filtert om zijn afval te elimineren. Deze ziekte is de meest voorkomende oorzaak van ontstekingsziekte van de nierglomeruli (Glomerulonefritis).

Wat veroorzaakt de ziekte?
De exacte oorzaak van de ziekte is nog onbekend. Het is een multifactoriële ziekte, dat wil zeggen, zowel omgevings- als genetische factoren kunnen een rol spelen. Er wordt aangenomen dat een infectie, bijvoorbeeld een angina, kan leiden tot de productie van een abnormale IgA. Deze abnormale IgA begeeft zich naar de nieren en veroorzaakt de ziekte.

Wie kunnen deze ziekte krijgen?
De ziekte doet zich het meeste voor bij jonge volwassenen, vanaf circa 28 jaar. Het kan ook optreden bij kinderen of bij oudere volwassenen. Er zijn tweemaal zoveel mannen dan vrouwen die hieraan lijden. De ziekte is niet besmettelijk.

Is de ziekte erfelijk?
Bij uitzondering kan een genetische verandering de ziekte veroorzaken. Veelvuldige gevallen binnen families zijn zeer zeldzaam. Echter, enkele waarnemingen die zijn beschreven in de literatuur suggereren dat de ziekte een genetische component kan hebben en meerdere genen zouden hierbij betrokken kunnen zijn. Hierbij wordt gesproken over ‘familiaire IgA-nefropathie’. Meer dan 30 Amerikaanse en Italiaanse gezinnen zijn onderzocht. Het blijkt in 60% van de gevallen dat chromosoom 6 hierin een rol speelt.

Wat zijn de risico’s voor andere familieleden?
In gevallen waarin er slechts bij één familielid de ziekte van Berger bestaat, is de kans aanwezig dat de ziekte ook bij andere familieleden zich gaat ontwikkelen. Het is echter niet bekend hoe groot die kans is. Dit risico neemt toe als er meerdere familieleden door de ziekte zijn getroffen. Het is dan nodig om een centrum van genetica te raadplegen voor een nauwkeurige risicobeoordeling.

Symptomen
De patient is snel vermoeid. Er bevindt zich oedeem in het gehele lichaam, dat niet direct voelbaar of zichtbaar is. Donker gele urine, omdat de nieren de eiwitten/afvalstoffen niet goed kunnen scheiden. In het bloed gaan de IgA-moleculen samenklonteren en vormen ‘clusters’. Deze clusters komen vast te zitten in de nierglomerulus tijdens bloedfiltratie door de nier. Deze afzettingen veroorzaken een langdurige ontsteking van de nier en die leidt tot littekenvorming in de nier en verminderde nierfunctie. Dit leidt weer tot geleidelijke afname en het verlies van de glomerulaire functie, met als gevolg het verlies van de nierfunctie (nierinsufficiëntie). De volgende symptomen kunnen zich voordoen:

• snel vermoeid;
• pijn in de zij;
• oedeem;
• donker gele urine;
• schuimende urine;
• opgezette voeten;
• door aanwezig bloed: roze urine;
• lusteloosheid;
• geen trek in eten;

Ontwikkeling
Het verdwijnen van de afzettingen is uitzonderlijk. Twintig tot 30% van de gevallen leidt na 20 jaar tot nierfalen. De factoren, geassocieerd met een verhoogd risico op nierinsufficiëntie, zijn:

• hoge bloeddruk (Hypertensie),
• aanwezigheid van meer dan 1 g eiwit in de urine in 24 uur,
• aanwezig zijn van letsels, waargenomen door biopsie van de nier,
• progressieve verslechtering van de nierfunctie.

Bij het niet toepassen van dialyse, dat uitzonderlijk is, of een transplantaat kan de levensbedreigende aandoening, bij terminale nierinsufficiëntie, fataal worden.
We moeten de ziekte van Berger onderscheiden van andere glomerulonefritis, waaronder die van lupus. Bij kinderen moet het onderscheiden worden van het syndroom van Alport dat een glomerulonefritis en erfelijk is. Een nierbiopsie zorgt voor deze differentiaal diagnose.

Hoe wordt de diagnose gesteld?
De Ziekte van Berger kan bepaald worden bij microscopisch bloedonderzoek, macroscopische (hematurie) en / of eiwitten (proteïnurie of albuminurie) in urine. Hematurie wordt bekeken in een monster van de eerste ochtend urine. De proteinurie wordt gehaald uit urine, die gedurende 24 uur is verzameld. Daarbij is een onderzoek naar de nierfunctie noodzakelijk. Het wordt gedaan door een dosering van creatinine in urine en berekening van creatinine eliminatie (clearance) (verhouding tussen bloed creatinine en urine).
Wanneer er een verdenking is van de ziekte, kan alleen een biopsie van de nier de diagnose bevestigen. Deze biopsie wordt geanalyseerd met behulp van een specifieke techniek, de immunofluorescentie, waardoor het mogelijk is de afzettingen van IgA in de glomeruli te zien.
De biopsie is bedoeld om zekerheid te krijgen of er sprake is van de Ziekte van Berger. Screening zorgt voor vroegtijdige diagnose. Vroege diagnose is belangrijk om te voorkomen dat er nierfalen ontstaat, te vertragen en te beperken. De de-tracking begint door de aanwezigheid van bloed en/of eiwit in de urine te detecteren. Zij wordt uitgevoerd door een systematische analyse van de urine, bijvoorbeeld met behulp van strips. Als het resultaat van deze analyses aanwijzingen geeft tot de Ziekte van Berger, volgt er in alle gevallen een nierbiopsie.

Wat is een nierbiopsie?
Een nierbiopsie bestaat uit het nemen van een monster via een lange naald van een of meer kleine nierfragmenten. Deze fragmenten worden vervolgens onder de microscoop onderzocht door immunofluorescentie. Er is een bepaalde tijd nodig om de resultaten te beoordelen.
Voordat de biopsie wordt uitvoerd, wordt een bloedmonster genomen om de coagulatie te evalueren. De punctie wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. Na de punctie moet de patient enige tijd blijven liggen. De urine wordt verzameld gedurende 12 uur na de punctie en de bloeddruk wordt continu gecontroleerd.
Het is aan te raden om de komende drie weken intense lichamelijke activiteiten te vermijden, evenals lange reizen. Het wordt ook geadviseerd om geen aspirine vóór of na de biopsie te nemen.
Nadat de nierbiopsie heeft plaatsgevonden dient de patient 8 uur lang op de niet behandelde kant zo stil mogelijk te blijven liggen.

Is er een behandeling voor deze aandoening?
Er is geen specifieke behandeling voor de ziekte van Berger. omdat we de oorzaak hiervan niet precies weten.

Wat zijn de verschillende therapeutische mogelijkheden?
Het doel van de behandeling van de ziekte van Berger is het voorkomen of vertragen van nierfalen bij patiënten met geïsoleerde hematurie zonder proteïnurie. De meest effectieve behandelingen bij de ziekte zijn gericht op het vermijden van schadelijke effecten van IgA op glomeruli.

• Het is essentieel om een normale bloeddruk te handhaven, omdat hoge bloeddruk een slechte prognostische factor is. Het behoud van een bloeddruk van 120 mmHg voor de systolische (maximale) en 80 mmHg voor diastolische (minimum) kan het risico op het ontwikkelen van nierinsufficiëntie halveren.
• Effectief is het nemen van visoliën, die veelzijdig onverzadigde vetzuren bevatten. Deze zouden gunstig zijn om de nieren te beschermen tegen IgA defecten, maar er is niet genoeg bewijs van het verkregen voordeel.
• Een dialyse, dat wil zeggen de filtratie van de defecte nier door een transplantaat of door een machine die afval uit het bloed elimineert, dat door de nier niet langer gefilterd kan worden.
• Niertransplantatie is zeer succesvol bij de ziekte van Berger. De ziekte kan in de helft van de gevallen weer bij de getransplanteerde nier ontstaan, maar deze recidieven zijn minder ernstig dan de eerste vorm.
• Zoutloos eten en bloeddrukverlagers laten voorschrijven door de nefroloog die zorgen voor goede doorstroming van bloed.
• Matig met visolie en eigenlijk alleen omega 3, omdat omega 6 en 9 ontstekingsbevordend zijn.
• De nierfunctie laten controleren door de nefroloog.

Wat zijn de voordelen van de behandeling met medicijnen?
Bij behandeling met corticosteroïden (corticosteroïden) is aangetoond, dat het risico op progressie op nierinsufficiëntie met ongeveer 50% is gedaald.
Patiënten die met ACE-remmers zijn behandeld, hebben een betere levensverwachting van hun nieren dan die welke zijn behandeld met andere anti-hypertensives. De combinatie van lage dosis IEC en anti-angiotensine II is erg effectief bij het verminderen van proteïnurie en bloeddruk.

Wat zijn de risico’s van behandelingen?

• Corticosteroïden, samen met andere immunosuppressieve geneesmiddelen, verhogen het risico op infectie. Behandelingen met corticosteroïden moeten nooit plotseling gestopt worden en zeker niet zonder medisch advies,
• Cyclofosfamide vereist regelmatige controle, aangezien er risico bestaat op verminderde witte bloedcellen en bloedplaatjes,
• Een andere bijwerkingsreactie is een ontsteking van de blaas met bloedingen (hemorragische cystitis),
• Visoliën mogen niet worden toegediend met andere oliën (ei, olijfolie) die het effect ervan beïnvloeden. Ze zouden spaarzaam moeten worden gebruikt in het geval van stollingsstoornissen, omdat ze de bloedplaatjesaggregatie verminderen.

Wat zijn de gevolgen van de behandeling voor het dagelijks leven
Behandeling met medicijnen voor de ziekte van Berger blijken effectief te zijn, met dien verstande, dat ze door middel van regelmatig medisch toezicht goed worden gecontroleerd.
In gevallen waarin dialyse nodig is, wordt het dagelijkse leven beïnvloed door sessies van dialyse, die in een dialysecentrum kan worden gedaan, maar ook thuis. Echter, buiten de sessies om kan het dagelijkse leven vrij normaal zijn, op voorwaarde dat er altijd een dialysecentrum of een bijbehorend centrum in de buurt is tijdens vakantieperiodes. Het is mogelijk om een goede levenskwaliteit te behouden terwijl u gedialyseerd wordt.

Wat zijn de andere manieren om dit te voorkomen?
Aangezien angina vaak geassocieerd wordt met bloedafwijkingen in de urine en dat de tonsillen IgA produceren, stelt men vaak voor om de tonsillen te verwijderen (tonsillectomie). Dit heeft zijn effectiviteit niet bewezen. Deze operatie wordt te frequent voorgesteld in geval van angina.
Er is ook niet aangetoond, dat verminderde inname van voedingsmiddelen, die allergieën kunnen veroorzaken, zoals gluten, werkt bij het verminderen van IgA, behalve bij patiënten met overgevoeligheid voor gluten.

Zou psychologische ondersteuning wenselijk zijn?
Zoals bij elke chronische ziekte kan het wenselijk zijn om hulp van een psychiater of psycholoog te zoeken. Deze ondersteuning zal specifiek nodig zijn om de patiënt bij te staan, zodra de diagnose van de ziekte is vastgesteld. Inderdaad, de periode tussen deze aankondiging en de eerste problemen kunnen lang zijn. Het gebeurt soms dat de patiënten met de Ziekte van Berger, door ondermeer ontkennen van de diagnose, zijn gedrag aanpast, zoals overvloedig te gaan eten of te gaan roken. Hierdoor zal er een terugval op de therapie ontstaan..

Wat zijn de levensstijlveranderingen die de symptomen van de ziekte kunnen beïnvloeden?
Hygiëne en regelmatig toezicht zijn verplicht in alle fasen van de ziekte. De nefroloog zal een dieet voor elk specifiek geval voorschrijven. Het is raadzaam om niet te roken, niet te zwaar te worden en niet te teveel zout te gebruiken.
Dit zijn essentiële maatregelen en daarom een van de belangrijkste risicofactoren voor nierfalen. Bepaalde geneesmiddelen, zoals anti-inflammatoire geneesmiddelen, kan de nierdisfunctie verergeren (tenzij op medisch advies voorgeschreven).

Hoe wordt u gecontroleerd?
Patiënten die (nog) geen symptomen hebben, dienen geregeld te worden gecontroleerd door urinetests en het controleren van de bloeddruk. De frequentie van controles zullen toenemen, afhankelijk van de status van de ziekte. In gevallen waarin er al sprake is van een behandeling, wordt de controle uitgevoerd door een nefroloog.

Kan deze ziekte voorkomen worden?
Het ontstaan van de ziekte kan niet voorkomen worden. Aan de andere kant is het mogelijk om de ziekte te vertragen. Voorkom de ontwikkeling ervan door middel van vroegtijdige detectie en regelmatige monitoring.