Endometriose is een chronische ziekte, dat bij ongeveer 10 procent van de vrouwen voorkomt. Dit betekent dat tussen de 350.000 en 550.000 vrouwen in Nederland hieraan lijden. Soms loopt er tijdens de menstruatie via de eileiders wat bloed in de buikholte. Als er zich in dat bloed wat baarmoederweefsel bevindt, kan dit verkleven buiten de baarmoeder en gaan ophopen. Dan spreekt men van endometriose en gaat vaak gepaard met heftige pijn.
Menstruatie
Iedere maand wordt er in de baarmoeder slijmvlies opgebouwd, waarin, bij bevruchting, de eicel zich zal nestelen. Mocht dit laatste niet plaatsvinden, dan zal het lichaam dit slijmvlies weer afstoten. Dit gebeurt één keer per maand en verlaat met bloed het lichaam, het ‘ongesteld’ zijn. Naast (veel) bloedverlies gaat dit meestal gepaard met pijn, hoofdpijn en lichamelijk ongenoegen. Bij sommige vrouwen is de ongesteldheid zo heftig, dat ze bijna niet meer kunnen functioneren en het liefst in bed blijven. Er zou sprake kunnen zijn van endometriose.
Wat is endometriose?
Endometriose is een chronische ziekte en komt bij ongeveer 10 procent van de vrouwen voor. Het endometriumweefsel bestaat uit bloedcellen, klier- en bindweefsel. Het groeit gewoonlijk in de baarmoeder om de voering van de baarmoeder voor ovulatie voor te bereiden. Soms komt er tijdens de ongesteldheid wat bloed in de buikholte. Gaat dat bloed gepaard met stukjes weefsel uit de baarmoeder, dan kan dit gaan verkleven buiten de baarmoeder. Endometriaal weefsel zijn ophopingen, dat groeit op locaties buiten de baarmoeder. Het kan overal in het lichaam ontstaan, maar het komt meestal voor in het bekkengebied.
Het kan van invloed zijn op:
- de eierstokken;
- de eileiders;
- het peritoneum;
- de lymfeklieren.
Normaal gesproken wordt het weefsel afgevoerd tijdens de menstruatie, maar bij endometriumweefsel gebeurt dit niet en leidt dit tot fysieke symptomen, zoals pijn. Naarmate de laesies (afwijkend weefsel) groter worden, kunnen ze lichamelijke functies gaan beïnvloeden, zoals het blokkeren van de eileiders.
De pijn en andere symptomen kunnen de levensstijl beïnvloeden, zoals de mogelijkheid om te werken, de extra medische zorgkosten en problemen om relaties te onderhouden.
Symptomen
Endometriose kan leiden tot pijnlijke krampen in het bekkengebied. Andere medische aandoeningen zoals ontsteking in het kleine bekken (Pelvic Inflammatoire Disease – PID), ovariumcysten en Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS) hebben dezelfde symptomen als endometriose. Symptomen van endometriose zijn onder meer:
- Ernstige menstruele krampen, niet gelieerd aan NSAID’s;
- Langdurige pijn in de onderrug en het bekken;
- De pijn duurt langer dan 7 dagen;
- Zware menstruatiebloeding;
- Darm- en urineproblemen, waaronder pijn, diarree, verstopping en opgeblazen gevoel;
- Bloederige ontlasting en/of urine;
- Misselijkheid en overgeven;
- Vermoeidheid;
- Pijn tijdens de seks;
- Bloedingen tussen de menstruatie door.
Pijn is het meest voorkomende symptoom van endometriose, maar de ernst van de pijn komt niet altijd overeen met de omvang van de ziekte. Pijn loopt vaak door tot rond de menopauze, wanneer het lichaam stopt met het produceren van oestrogeen. Echter, als hormonale therapie wordt gebruikt tijdens de menopauze, kunnen symptomen blijven bestaan. Zwangerschap kan tijdelijk verlichting geven van symptomen.
Tests en diagnose
Omdat endometriose niet vaak herkend wordt, blijven veel vrouwen onnodig met pijnklachten rondlopen. De enige manier om de diagnose echt vast te stellen is door een chirurgische laparoscopie te ondergaan. Een chirurgische laparoscopie is een ‘kijkoperatie’, waarbij een dunne verlichte buis met een miniatuurcamera, een laparoscoop genoemd, door een kleine incisie in het bekkengebied wordt ingebracht.
Een diagnose kan als volgt worden gecategoriseerd :
- Fase 1: Laesies zijn minimaal en geïsoleerd;
- Fase 2: Laesies zijn mild. Er kunnen er meerdere zijn en adhesies (verklevingen) zijn mogelijk;
- Fase 3: Laesies zijn matig, diep of oppervlakkig met duidelijke verklevingen;
- Fase 4: Laesies zijn veelzijdig en ernstig, zowel oppervlakkig als diep, met prominente verklevingen.
Het kan jaren duren, voordat er een diagnose is gesteld. Andere mogelijke diagnostische strategieën omvatten een bekkenonderzoek, radiologische beeldvorming met ultrasone of magnetische resonantie beeldvorming ( MRI ) en het gebruik van bepaalde medicijnen, waaronder geboortecontrole of Gonadotropin-Releasing hormone (GnRH) agonisten (signaalstoffen).
Complicaties
Complicaties omvatten:
- onvruchtbaarheid, die 50 procent van degenen met de aandoening kan beïnvloeden;
- verhoogd risico op het ontwikkelen van eierstokkanker of endometriosis-geassocieerd;
- adenocarcinoom;
- ontstekingen;
- littekenweefsel en hechtingsontwikkeling;
- darm- en blaascomplicaties
Het is belangrijk om een arts te raadplegen om toekomstige complicaties te vermijden.
Oorzaken en risicofactoren
De exacte oorzaak van endometriose is momenteel niet volledig bekend.
Mogelijke verklaringen zijn onder meer:
- Problemen met menstruatie: Menstruatiebloed komt in de eileiders en het bekken in plaats van het lichaam op de gebruikelijke manier te verlaten;
- Embryonale celgroei: Soms ontwikkelen embryonale cellen, die de buik en het bekken voeden, zich ontwikkelen tot endometriumweefsel binnen die holtes;
- Foetale ontwikkeling: Gegevens tonen aan dat endometriose aanwezig kan zijn bij een ontwikkelende foetus, maar het oestrogeengehalte tijdens de ontwikkeling wordt geacht de symptomen te veroorzaken;
- Chirurgisch litteken: Endometriale cellen kunnen verplaatsen tijdens een procedure zoals een hysterectomie (baarmoeder verwijderen) of keizersnede;
- Endometriumceltransport: Het lymfatische systeem vervoert endometriumcellen naar verschillende delen van het lichaam
- Genetica: Er kan een erfelijk component zijn. Een vrouw met een naast familielid dat endometriose heeft of had, heeft meer kans om endometriose zelf te ontwikkelen;
- Hormonen: Endometriose wordt gestimuleerd door het hormoon oestrogeen;
- Immuunsysteem: Problemen met het immuunsysteem kunnen de vernietiging van extrauterine endometriumweefsel (weefsel buiten de baarmoeder) voorkomen.
Risicofactoren
Bij iedere vrouw kan endometriose ontstaan, maar sommige factoren verhogen het risico.
Deze omvatten:
- Leeftijd: Het is het meest voorkomend bij vrouwen tussen 30 en 40 jaar, die nooit kinderen hebben gekregen;
- Genetica: Een of meer familieleden die ‘drager’ zijn;
- Medische geschiedenis: Een bekken infectie, baarmoederafwijkingen, of een aandoening die de uitstoting van menstruatiebloed voorkomt
- Menstruatiegeschiedenis: Menstruaties die langer dan 7 dagen duren of menstruatiecycli van minder dan 27 dagen;
- Koffie, alcoholgebruik en gebrek aan lichaamsbeweging: deze kunnen de oestrogeengehalten verhogen;
Sommige aandoeningen zijn gekoppeld aan endometriose. Dit zijn:
- allergieën;
- astma en sommige chemische gevoeligheid;
- sommige auto-immuunziekten;
- chronische vermoeidheidssyndroom (CVS);
- eierstokken- en borstkanker.
Onderzoekers hebben een relatie gevonden tussen endometriose en blootstelling aan bepaalde chemicaliën, waaronder ftalaten.
Behandelingen
Een uterusexstirpatie (verwijdering van de baarmoeder) wordt overwogen wanneer alle andere behandelingswegen zijn uitgevoerd.
Andere opties zijn:
- Pijnstillende medicijnen: OTC-non-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals ibuprofen (Advil, Motrin IB, anderen) of voorgeschreven medicijnen voor de behandeling van pijnlijke menstruatie;
- Hormonen: De behandeling kan zijn met hormonale therapieën zoals hormonale geboortebeheersing, Gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH) agonisten en antagonisten, Medroxyprogesteron (Depo-Provera) of Danazol. Plaatsing van een intrauterine apparaat (IUD) kan ook worden aanbevolen;
- Chirurgie: Initiële chirurgie zal proberen de gebieden van endometriose te verwijderen, maar een hysterectomie plus het verwijderen van beide eierstokken kan nodig zijn;
- Vruchtbaarheidsbehandeling: Zwangerschap kan worden aanbevolen via in vitro fertilisatie (IVF).
Andere mogelijkheden
Aanvullende en alternatieve behandelingen kunnen zijn:
- Acupunctuur, chiropractie en kruidengeneeskunde, maar er is weinig bewijsmateriaal om aan te tonen dat deze effectief zijn.
- Het vermijden van cafeïne kan helpen om pijn te verminderen, aangezien cafeïne de symptomen kan verergeren;
- Beweging, zoals wandelen, kan pijn verminderen en de voortgang van de aandoening vertragen door de oestrogeengehalten te verminderen.
Het is belangrijk om alert te zijn op de symptomen, vanwege de lange termijn complicaties van endometriose. Ondraaglijke pijn of onverwachte bloeding moet aan een arts worden gemeld. Hoewel er momenteel geen genezing is voor endometriose, kunnen de meeste vrouwen de pijn van symptomen verlichten en zouden ze nog steeds kinderen kunnen krijgen.
Conclusie:
Endometriose is een veelvoorkomende en vaak ondergediagnosticeerde aandoening die een aanzienlijke invloed kan hebben op de kwaliteit van leven van vrouwen. Het begrijpen van de symptomen, het diagnosticeren en het verkennen van behandelingsmogelijkheden zijn essentieel voor het beheren van deze aandoening. Als u denkt dat u symptomen van endometriose heeft, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling. Met de juiste zorg en behandeling kunnen vrouwen met endometriose een betere kwaliteit van leven bereiken.