Mateloos erger ik me aan het geprotocolleer dat alle verantwoordelijkheid van mens tot mens ontneemt. De tirannie van het protocol als deelonderwerp in de ontmenselijking van zorg. De media staan er vol van, de wachtkamers van het UWV zitten er vol mee: de ontslagen thuiszorgers. De exit begon met tientallen, al snel werden het honderden en nu zijn het al duizenden per werkgever.
Is er straks nog thuiszorg?
Kunt u het zich voorstellen, duizenden mensen die dag in dag uit klaar stonden voor hulp en zorg aan mensen, zoals u en ik aan de kant gezet.
Vraagt in Nederland dan niemand zich af, of we die menselijke zorg zo maar kunnen strepen? Is de mantelzorg zo sterk gegroeid dat ze overbodig zijn? Nee, anders had Van Rijn geen oproep gedaan voor meer vrijwilligers. Je moet het als zorgbehoevende zelf maar redden in één van de rijkste landen van de wereld. De onbeantwoorde vraag is hoe ze dat gaan doen en niet ziek worden is het devies of zorgarmoede is uw deel.
De tirannie van het protocol
Is de afbraak van de thuiszorg het enige signaal dat we in snel tempo de zorg aan het ontmenselijken zijn? Nee, er zijn er meer. Iedereen heeft nog de euthanasie van een stervende patiënt helder voor zich en de aanpak met gevolgen door de IGZ op het netvlies. Bureaucratisch gezien is de IGZ niets te verwijten, de procedures zijn niet gevolgd. Maar zijn de procedures er wel voor zorg op menselijke maat? En die menselijke maat, is dat niet wat de patiënt, een mens, vraagt aan zijn zorgverlener?
Natuurlijk, u zegt het, er speelt het probleem van grenzen en overschrijden. Daarvoor zijn er regels. Precies, en die zijn dermate bureaucratisch, dat ze tot ontmenselijking kunnen leiden.
Onze overheid met zijn uitvoerders bureaucratiseren de gezondheidszorg in hoog tempo. Talloze kwaliteitsindicatoren zijn daar een voorbeeld van. Wat zeggen die indicatoren over de zorg op maat? Helemaal niets! Het is een gemiddelde uitkomst van een gemiddeld zorgprotocol en aan die uitkomst spiegelen de zorgverzekeraars de zorgverleners.
De zorgverzekeraars maken dermate graag gebruik van een zorgprotocol om product en prijs te bepalen, dat in het onderhandelaarresultaat tussen VWS en de medisch specialistische zorg (de ziekenhuizen) er een paragraaf aan gewijd is. Het doel is tamelijk afgezaagd als je de gezondheidszorg wat langer volgt: transparantie en efficiëntie.
Containerbegrippen die consultants op iedere bedrijfstak loslaten en waarin geen plaats is voor de mens. In de zorg betekent transparantie en efficiëntie niets anders dan de versimpeling van de complexe zorg tot een simpel rekenmodelletje. U betaalt uw dure verzekeringspenningen, dus voor een gemiddelde zorg met een gemiddelde kwaliteit. Met u als klant in een spel van marktwerking, zou rekening gehouden moeten worden met uw individuele zorgvraag.
Helaas zal daar geen plaats meer voor zijn in de verdere protocollering – bureaucratisering – van de zorg. De uitvoering van de zorg verschuift daarmee steeds meer van medisch inhoudelijk niveau naar het management met een administratieve controle op afstand. U als betaler van dat spel verliest uw vrijheid, uw kracht om zelfstandig en onafhankelijk te handelen.
De tirannie van het protocol en de onderwerping eraan is het lot van de patiënt van vandaag en morgen.
Kostenbeheersing op menselijke wijze
Helaas moeten we constateren dat de kostenbesparingen – ze zijn zonder meer noodzakelijk als we de zorg betaalbaar willen houden – doorschieten naar het buiten de oplossing plaatsen van de mens, de patiënt. We hebben het enkel en alleen nog over producten. Prima als je het hebt over de automative industrie, maar onmenselijk als je het over de gezondheidszorg hebt.
Als we de zorg op een menselijke wijze toegankelijk en betaalbaar willen houden, zullen we de patiënt er nauw bij moeten betrekken. Omdat we samen, patiënt en behandelaar, keuzes zullen moeten maken in het individuele behandeltraject. Die keuzes kunnen er enkel en alleen komen als we het samen gaan doen, als we vertrouwen in elkaar hebben. Zorg op basis van overeenstemming en daar heb je geen knellende procedures voor nodig, die de plaats van verantwoordelijkheid van mens tot mens innemen en zo desastreus zijn voor vertrouwen.
Is het nieuw? Nee, verre van. In de literatuur van de filosofen, zelfs al van vóór onze jaartelling, komen dergelijke vraagstukken al aan de orde. Heel leerzaam om het na te slaan en te lezen hoe belangrijk de sociale vrijheid van mensen is.
Helaas wordt die basiskennis niet onderwezen op onze hooggeprezen managementscholen.