De ziekenhuizen zullen 2013 niet snel vergeten. Het is het jaar waarin de productie daalde, de geur van oplichting de politiek wakker schudde, VWS een onderhandelaarsresultaat binnensleepte dat de financiële groei tot 2017 ketende en de zorgverzekeraars met het mes op de keel over productie en prijzen onderhandelden.
De productiedaling
Het is allemaal begonnen met een dalende productie. In de late winter werd het duidelijk, dat minder patiënten voor een specialistische behandeling kozen. De managers wezen gelijk naar de zorgverzekeraars, die steeds meer euros vragen voor een uitgeklede basisverzekering met een torenhoog eigen risico.
Maar is dat wel de belangrijkste oorzaak? Er is weinig tot geen onderzoek naar gedaan en de media hebben de hypothese van de managers klakkeloos overgenomen. Wat te denken van het imago van de ziekenhuizen en medisch specialisten? Dat imago heeft de afgelopen twee jaren flinke deuken en krassen opgelopen. De potentiële patiënten lezen over kwaliteit die beneden de maat is, het trachten te voorkomen van sommige overlijdensgevallen, ruziënde medisch specialisten, vermeende fraudes, topinkomens, uitgeklede basispakketten die de zorgverzekeraars aanbieden. En zo kan je nog wel even doorgaan met de opsomming.
Je zou voor minder het vertrouwen in een bedrijfstak verliezen. In de ziekenhuizen komen de geneeskundige hoofdinspectie (IGZ) en commissies een onderzoek doen en de conclusies van die onderzoeken zijn voor de doorsnee patiënt volkomen onbegrijpelijk. Wanneer er sprake zou zijn van echte marktwerking en marketing in de zorg, zou de communicatie met de klanten vele malen beter zijn. In ieder geval openheid van zaken met een visie op verbetering. Heeft u dat gezien?
Moet je dan vreemd kijken als je productie daalt?
Lessen uit het verleden
Drie lessen uit het verleden die de ziekenhuizen er niet gezonder op hebben gemaakt:
1. Fusies en cultuur
- Het is ongeveer 15 jaar geleden begonnen met de fusies tussen de ziekenhuizen. Botsende culturen werden klakkeloos bij elkaar gebracht en gingen onder een nieuwe naam en managementlaag verder. Het is als een veenbrand: je ziet het niet maar is er wel en werkt verwoestend. Het fundament – samenwerking waar goede zorg op steunt – was ineens weggeslagen. Het opbouwen van een goede samenwerking, zeker in mega-organisaties, betekent een cultuuromslag, vraagt veel energie en duurt lang.
2. Schuivende organisatieplaatjes
- De managers hebben ook nog eens de onhebbelijkheid te allen tijde aan organisatiestructuren te willen sleutelen. Onder het mom van “het ziekenhuis moet klaar zijn voor de toekomst” creëren ze de mooiste organisatieplaatjes. Wat ze niet beseffen is dat een ziekenhuis nood heeft aan een ondubbelzinnige beschrijving van taak, verantwoordelijkheid en bevoegdheid. Vergelijk het met de zeevaart: niemand zou het in zijn hoofd halen om op een schip het organisatiemodel aan te passen, omdat het gewoonweg onmogelijk is als je niet in de knoei wilt komen met taak, verantwoordelijkheid en bevoegdheid.
3. Financiële speeltjes
-
- Naast de organisatie hebben de managers de afgelopen jaren nog meer dure speeltjes binnengehaald. Denk maar aan het elektronisch patiëntendossier (EPD) en de ver- en nieuwbouw. Zonder echt kennis van de ICT te hebben schaffen ze EPD’s aan, waarvan je nu al weet dat ze niet toekomstbestendig zijn. De zorg verlegt zich steeds meer naar ketens en speelt zich allang niet meer alleen binnen de ziekenhuismuren af. De EPD’s die de Nederlandse ziekenhuizen hebben aangeschaft kunnen deze ontwikkeling niet aan. In ieder geval niet zonder hoge transitiekosten om de communicatie en informatie te ondersteunen. In het bedrijfsleven zou zo’n miskoop afgestraft worden met ontslag van de falende managers.
- En wat te denken van de ver- en nieuwbouw. Nadat de zorgverzekeraars hun glazen paleizen hebben betrokken is het nu de beurt aan de ziekenhuizen. Groot, groter, grootst. De overtreffende trap is nog niet genoeg. Dat, terwijl de ziekenhuizen zich zouden moeten ontwikkelen tot rompziekenhuizen met een beperkt beddenhuis en polikliniekvoorzieningen. De technische ontwikkeling van onderzoeks- en behandelapparatuur zal er immer toe leiden dat deze gedeeld moeten worden met andere ziekenhuizen.
De gevolgen
In eerste instantie zullen de managers proberen het financieel te redden door het verminderen van het personeelsbestand. De ziekenhuizen zullen dan nog meer aan glans verliezen als de massaontslagen in de pers verschijnen. Op termijn is het inkrimpen van het personeelsbestand niet houdbaar en er zal een storm van faillissementen door de ziekenhuizen razen. Een aantal jaar geleden is al voorspeld dat er circa 50 ziekenhuizen overblijven. We staan aan de vooravond van de realisatie van die voorspelling. Voor de patiënten zijn er gevolgen voor bereikbaarheid. Minder ziekenhuizen betekent niets anders dan langere reistijden. Zeker voor meer technische ingrepen die onherroepelijk gecentraliseerd zullen worden. Ook de toegankelijkheid komt onder druk. Zo zullen de patiënten rekening moeten houden met wachttijden voor min of meer uitstelbare behandelingen.
En als de patiënten denken dat de verzekeringskosten dan omlaag zouden gaan, komen ze, bij onveranderd beleid, bedrogen uit. De zorgkosten zullen de komende jaren doorstijgen evenals de premie en het eigen risico. En daarbij komt een verdere uitkleding van de basiszorg.
Marktwerking in de zorg heeft nog steeds niet gebracht wat de overheid de burgers heeft voorgespiegeld. En het ziet er ook niet naar uit dat op afzienbare tijd er beterschap is te verwachten.