De laatste dagen verspreidt zich het bericht, dat schurft weer in opmars is. Schurft, wetenschappelijke benaming scabiës, is een besmettelijke huidaandoening, die wordt veroorzaakt door kleine mijten die zich in de huid nestelen. Het belangrijkste symptoom van schurft is intense jeuk die ’s nachts erger is. Het veroorzaakt ook huiduitslag op plaatsen waar de mijten zich hebben ingegraven. De mijt verspreidt zich door langdurig lichamelijk contact.
Schurftmijt
De wetenschappelijke naam voor de schurftmijt is Sarcoptes scabiei. Ze voeden zich met hun mond en voorpoten om zich in de buitenste laag van de huid (opperhuid) te nestelen, waar ze eieren leggen. Na 3 tot 4 dagen komen de babymijten (larven) uit en gaan ze naar het oppervlak van de huid, waar ze volwassen worden. Schurftmijten houden van warme plaatsen, zoals huidplooien, tussen de vingers, onder de nagels of rond de bil of borstplooien. Ze kunnen zich ook verbergen onder horlogebanden, armbanden of ringen.
Hoe schurft wordt verspreid
Schurft wordt meestal verspreid tijdens langdurige perioden van huid-op-huid contact met een geïnfecteerde persoon, of door seksueel contact. Het is ook mogelijk, doch zeldzaam, dat schurft wordt doorgegeven door kleding, handdoeken en beddengoed te delen met iemand die besmet is. Het kan tot 8 weken duren voordat de symptomen van schurft zich voordoen na de eerste infectie. Dit staat bekend als de incubatietijd.
Schurftmijten kunnen niet vliegen of springen, wat betekent dat ze alleen van het ene menselijke lichaam naar het andere kunnen gaan als twee mensen direct en langdurig fysiek contact hebben. Schurftmijten kunnen bijvoorbeeld worden overgedragen door:
- hand in hand voor een langere periode van tijd met een besmette persoon
- seks hebben met een besmette persoon
- kleding, handdoeken en beddengoed delen met een besmette persoon (hoewel dit zeldzaam is)
Het is onwaarschijnlijk dat schurft wordt overgedragen via kort fysiek contact, zoals handen schudden of een knuffel. Schurftmijten kunnen 24 tot 36 uur buiten het menselijk lichaam overleven, waardoor besmetting door contact met besmette kleding, handdoeken of beddengoed mogelijk wordt. Het komt echter zelden voor dat iemand op deze manier wordt geïnfecteerd.
Symptomen van schurft
De belangrijkste symptomen van schurft zijn intense jeuk en uitslag in delen van het lichaam waar de mijten zich hebben ingegraven. De jeuk is vaak ’s nachts erger, wanneer je huid warmer is. Het kan 4 tot 6 weken duren voordat de jeuk begint, want dit is hoe lang het duurt voordat het lichaam reageert op mijtuitwerpselen. De symptomen beginnen binnen 1 tot 2 dagen indien je in het verleden een schurftinfectie hebt gehad. Dit komt omdat je immuunsysteem heeft geleerd te reageren op een schurftinfectie.
Uitslag
De schurftuitslag bestaat uit kleine rode vlekken. Krassen op de uitslag kunnen korstjes veroorzaken. De holletjes, waarin de mijten zich bevinden, kunnen overal op het lichaam worden gevonden. Ze zijn kort (1 cm of minder), golvende, zilverkleurige lijnen op de huid, met een zwarte stip aan een uiteinde die kan worden gezien met een vergrootglas. Bij volwassenen verschijnen deze holletjes in de volgende gebieden:
- de huidplooien tussen vingers en tenen
- de handpalmen
- de zolen en zijkanten van de voeten
- de polsen
- de ellebogen
- rond de tepels (bij vrouwen)
- rond het genitale gebied (bij mannen)
De uitslag beïnvloedt meestal het hele lichaam, behalve het hoofd. De volgende gebieden kunnen met name worden beïnvloed:
- het onderarmgebied
- rond de taille
- de binnenkant van de elleboog
- het onderste deel van de billen
- de onderbenen
- de voetzolen
- de knieën
- de schouderbladen
- het genitale gebied van de vrouw
- de lies
- rond de enkels
Ouderen, jonge kinderen en mensen met een laag immuunsysteem kunnen ook uitslag op hun hoofd en nek krijgen. Mannen hebben meestal één of meer erg jeukende, klonterige, 3 tot 10 mm vlekken op de huid van de geslachtsorganen (op de penis en het scrotum). Bij zuigelingen en jonge kinderen verschijnen er vaak holle plekken op verschillende plaatsen op hun lichaam, waaronder:
- gezicht
- hoofd
- nek
- hoofdhuid
- handpalmen
- voetzolen
Schurftmijten laten kleine rode vlekken en zilverkleurige lijnen op de huid achter. Deze vlekken worden veroorzaakt door de mijten die zich in de huid nestelen. Bij zuigelingen met schurft kunnen blaren en puisten (kleine blaren die pus bevatten) zich ontwikkelen op de voetzolen en de handpalmen.
Diagnose schurft
De huisarts moet in staat zijn om schurft te diagnosticeren aan de hand van het uiterlijk van de huid en door te zoeken naar de holten van de mijt. Omdat schurft zich heel gemakkelijk verspreidt, is het vaak mogelijk om een diagnose te stellen als meer dan één familielid dezelfde symptomen heeft. De huisarts wil ook andere huidaandoeningen uitsluiten die de symptomen kunnen veroorzaken, zoals eczeem of impetigo (een zeer besmettelijke bacteriële huidinfectie).
De holen van schurftmijten kunnen worden geïdentificeerd met behulp van een ‘inkttest’. Inkt wordt gewreven rond een gebied van jeukende huid voordat het wordt afgeveegd met een alcoholdoekje. Als er schurftige holen aanwezig zijn, blijft er een deel van de inkt achter die in de holen is getraceerd en zichtbaar is als een donkere lijn. Om de diagnose te bevestigen, kan een huidmonster voorzichtig van het getroffen gebied worden geschraapt, zodat het onder een microscoop kan worden onderzocht op bewijs van schurftmijten, hun eieren en ontlasting (poep).
In meer ontwikkelde landen kunnen uitbraken van schurft soms voorkomen op plaatsen, waar veel mensen samenkomen, zoals scholen, kinderdagverblijven en verzorgingstehuizen. In Europa vinden de meeste uitbraken van schurft plaats in de winter. Dit kan zijn omdat mensen in deze tijd van het jaar meer tijd binnen en dichter bij elkaar doorbrengen. Het is moeilijk om precies te weten hoeveel gevallen van schurft er in Europa zijn. Dit komt omdat veel mensen hun huisarts niet raadplegen en de aandoening behandelen met geneesmiddelen uit de drogisterij, zonder recept.
Behandeling schurft
Ga naar de huisarts als je denkt dat je schurft hebt. Het is meestal geen ernstige aandoening, maar het moet wel worden behandeld. Je behoeft je voor deze aandoening zeker niet te schamen! De twee meest gebruikte behandelingen voor schurft zijn permethrin-crème en malathionlotion (merknaam Derbac M). Beide medicijnen bevatten insecticiden die de schurftmijt doden. Permethrin 5% crème wordt meestal aanbevolen als eerste behandeling. Malathion 0,5% lotion wordt gebruikt als permethrin niet effectief is.
Indien bij je partner genitale schurft is vastgesteld, moet je, om herinfectie te voorkomen, naar de dichtstbijzijnde kliniek voor seksuele gezondheid gaan, zodat je kunt worden gecontroleerd en, indien nodig, behandeld. Vermijd seks en andere vormen van nauw lichamelijk contact totdat zowel jij als je partner de volledige behandelingskuur hebben voltooid.
Lotions en crèmes worden vaak gebruikt om schurft te behandelen. De huisarts, apotheker of verpleegkundige kan je adviseren welke behandeling je het beste kunt gebruiken. Om herinfectie te voorkomen, moeten alle leden van je gezin en eventuele nauwe contacten, inclusief recente seksuele partners, tegelijkertijd met jou worden behandeld, zelfs als ze (nog) geen symptomen hebben. De crème of lotion moet op de huid van je hele lichaam worden aangebracht, behalve je hoofd. Voordat je het aanbrengt, moet je ervoor zorgen dat je huid koel en droog is. Breng het niet aan na een warm bad, want als je het aanbrengt wanneer je lichaam warm is, wordt het snel opgenomen in je huid en blijft het niet op het gebied waar de schurfthol zich bevindt.
Controle
Ga naar de huisarts als je denkt dat je schurft hebt. Als je denkt dat je genitale schurft hebt of als bij je partner de diagnose is gesteld, ga naar de dichtstbijzijnde kliniek voor seksuele gezondheid, waar dit wordt onderzocht en, indien nodig, behandeld. Als je besluit om zelf schurft te behandelen, moet je een volledige seksuele gezondheidscontrole ondergaan om ervoor te zorgen dat je geen seksueel overdraagbare infecties (soa’s) hebt.
Om herinfectie te voorkomen, is het belangrijk dat alle leden van je huishouden worden behandeld, evenals alle seksuele partners die je de afgelopen 6 weken hebt gehad (in het geval van genitale schurft). Als je in het verleden genitale schurft hebt gehad, moet iedereen met wie je in de afgelopen 48 uur seks hebt gehad, worden behandeld.
Complicaties van schurft
Schurft kan soms leiden tot een secundaire huidinfectie als je huid geïrriteerd en ontstoken raakt door overmatige jeuk. Korstige schurft is een zeldzame maar ernstigere vorm van schurft, waarbij een groot aantal mijten in de huid zit. Dit kan zich ontwikkelen bij ouderen en mensen met een verminderde immuniteit.
Uitbraken van schurft
Schurft komt veel voor in dichtbevolkte gebieden met beperkte toegang tot medische zorg en komt het meest voor in de volgende tropische en subtropische gebieden:
- Afrika
- Centraal en Zuid Amerika
- Noord- en Midden-Australië
- Caribisch gebied
- Zuid-Oost Azië
De levenscyclus van de schurftmijt
Een schurftplaag begint wanneer een vrouwelijke mijt zich in je huid nestelt. Mannelijke mijten verplaatsen zich tussen verschillende holplaatsen op zoek om te paren. Na het paren sterft de mannelijke mijt en begint het vrouwtje eieren te leggen, die ongeveer 3 tot 4 dagen later uitkomen. Na het uitkomen gaan de jonge mijten naar het oppervlak van de huid, waar ze na 10 tot 15 dagen volwassen worden. Mannelijke mijten blijven op het oppervlak van de huid, terwijl vrouwelijke mijten zich weer in de huid nestelen om een nieuw hol te creëren. De levenscyclus wordt vervolgens herhaald. Zonder effectieve behandeling kan de levenscyclus van de schurftmijt voor onbepaalde tijd doorgaan. Schurftmijten zijn bestand tegen zeep en warm water en kunnen niet uit de huid worden geschrobd.