Lactose-intolerantie

Lactose-intolerantie is een veelvoorkomend spijsverteringsprobleem, waarbij het lichaam lactose, een soort suiker die voornamelijk voorkomt in melk en zuivelproducten, niet kan verteren. Het spijsverteringssysteem produceert dan te weinig van het enzym lactase. Voedsel, dat lactose bevat, kan een opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree veroorzaken. Een lactose-intolerantie verschilt van een melkallergie. Bij een melkallergie reageert het lichaam op melkeiwitten, niet op melksuiker. Melkallergie kan leiden tot ernstige symptomen, waaronder anafylaxie.

Symptomen van lactose-intolerantie
Symptomen van lactose-intolerantie ontwikkelen zich gewoonlijk binnen een paar uur na het eten van voedsel of drank dat lactose bevat. Dit kunnen zijn:

• winderigheid
• diarree
• opgeblazen buik
• maagkrampen en pijn
• rommelende maag
• zich ziek voelen

De ernst van de symptomen en het tijdstip dat ze verschijnen, hangt af van de hoeveelheid lactose, die men heeft ingenomen. Sommige mensen kunnen nog steeds een klein glas melk drinken zonder symptomen te veroorzaken, terwijl anderen misschien niet eens melk in hun thee of koffie kunnen verdragen.

Diagnose
De symptomen van lactose-intolerantie kunnen vergelijkbaar zijn met verschillende andere aandoeningen, dus het is belangrijk om de huisarts te raadplegen voor een diagnose, voordat melk en zuivelproducten uit het dieet worden geschrapt. Voordat men de huisarts gaat raadplegen is het verstandig om een dagboek bij te houden van hetgeen men eet en drinkt en welke symptomen zich voordoen. De symptomen kunnen bijvoorbeeld ook worden veroorzaakt door:

• Prikkelbare Darm Syndroom (PDS), een langdurige aandoening die het spijsverteringsstelsel aantast
• melkeiwit intolerantie, een negatieve reactie op het eiwit in melk van koeien (niet hetzelfde als een koemelk allergie)

Als de huisarts denkt dat er sprake is van lactose-intolerantie, kan deze voorstellen om gedurende twee weken geen voedingsmiddelen en dranken met lactose te gebruiken om te zien of de symptomen verbeteren.

Wat veroorzaakt lactose-intolerantie?
Het lichaam verteert lactose met een stof die lactase wordt genoemd. Dit breekt lactose af in 2 suikers, glucose en galactose genaamd, die gemakkelijk in de bloedbaan kunnen worden opgenomen. Mensen met lactose-intolerantie produceren niet genoeg lactase, dus lactose blijft in het spijsverteringsstelsel, waar het wordt gefermenteerd door bacteriën. Dit leidt tot de productie van verschillende gassen, die de symptomen veroorzaken die verband houden met lactose-intolerantie. Afhankelijk van de onderliggende reden waarom het lichaam onvoldoende lactase aanmaakt, kan lactose-intolerantie tijdelijk of permanent zijn.
De meeste gevallen die zich bij volwassenen ontwikkelen, zijn erfelijk en hebben de neiging levenslang te duren, maar gevallen bij jonge kinderen worden vaak veroorzaakt door een infectie in het spijsverteringsstelsel en duren mogelijk slechts enkele weken.
Lactose-intolerantie komt vaker voor bij mensen van Aziatische, Afrikaans of Caribische afkomst en kan zich op iedere leeftijd ontwikkelen. Veel gevallen ontwikkelen zich voor het eerst bij mensen van 20 tot 40 jaar, hoewel ook baby’s en jonge kinderen kunnen worden getroffen.

Is het een allergie?
Lactose-intolerantie is niet hetzelfde als een melk- of zuivelallergie. Voedselallergieën worden veroorzaakt doordat het immuunsysteem reageert op een bepaald soort voedsel. Dit veroorzaakt symptomen zoals uitslag, piepende ademhaling en jeuk. Als men ergens allergisch voor is, kan zelfs een klein deeltje voldoende zijn om een ​​reactie te veroorzaken, terwijl de meeste mensen met lactose-intolerantie nog steeds kleine hoeveelheden lactose kunnen consumeren zonder problemen te ervaren, hoewel dit van persoon tot persoon verschilt.

Complicaties van lactose-intolerantie
Melk en andere zuivelproducten bevatten calcium, eiwitten en vitamines, zoals A, B12 en D. Lactose helpt het lichaam ook om een ​​aantal andere mineralen op te nemen, zoals magnesium en zink. Deze vitamines en mineralen zijn belangrijk voor de ontwikkeling van sterke, gezonde botten. Bij een lactose-intolerant, kan het moeilijk zijn om de juiste hoeveelheid belangrijke vitamines en mineralen te krijgen. Dit kan leiden tot ongezond gewichtsverlies en men loopt een verhoogd risico om de volgende aandoeningen te ontwikkelen:

• osteopenie: Een zeer lage botmineraaldichtheid, dat, onbehandeld, zich kan ontwikkelen tot osteoporose
• osteoporose: De botten worden dun en zwak en het risico op botbreuk neemt toe
• ondervoeding: Wanneer het voedsel dat men eet niet de voedingsstoffen geeft, die essentieel zijn voor een gezond functionerend lichaam. Dit betekent dat het langer kan duren, voordat wonden genezen en men zich moe of depressief kan gaan voelen

Als men angst heeft dat dieetbeperkingen het risico op complicaties zal opleveren, is het nuttig om een ​​diëtist te raadplegen. Deze kan adviseren over het dieet en of men voedingssupplementen nodig heeft. De huisarts kan u doorverwijzen naar een diëtist.

Verteren van lactose
Na het eten of drinken van iets dat lactose bevat, gaat het verteerde voedsel van de maag naar de dunne darm. De lactase in de dunne darm moet lactose afbreken tot suikers, glucose en galactose genaamd, die vervolgens in de bloedbaan worden opgenomen. Als er niet genoeg lactase is, beweegt de niet-geabsorbeerde lactose door het spijsverteringssysteem naar de dikke darm. Bacteriën in de dikke darm breken de lactose af en produceren vetzuren en gassen zoals koolstofdioxide, waterstof en methaan. De afbraak van de lactose in de dikke darm en de resulterende zuren en gassen die worden geproduceerd, veroorzaken de symptomen van lactose-intolerantie, zoals winderigheid en een opgeblazen gevoel.

Soorten lactasedeficiëntie

Primair lactasedeficiëntie
Primaire lactase-deficiëntie is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van lactose-intolerantie. Dit type lactasedeficiëntie wordt veroorzaakt door een erfelijke genetische fout die in families voorkomt. Primaire lactase-deficiëntie ontwikkelt zich wanneer de lactaseproductie afneemt naarmate het dieet minder afhankelijk wordt van melk en zuivelproducten. Dit is meestal na de leeftijd van 2 jaar, wanneer het geven van borstvoeding of flesvoeding is gestopt, hoewel de symptomen mogelijk pas merkbaar zijn op volwassen leeftijd.

Secundair lactasedeficiëntie
Secundair lactasedeficiëntie is een tekort aan lactase, veroorzaakt door een probleem in de dunne darm. Het kan op iedere leeftijd voorkomen en kan het gevolg zijn van een andere aandoening, een operatie aan de dunne darm of het nemen van bepaalde medicijnen. Secundair lactasedeficiëntie is de meest voorkomende oorzaak van lactose-intolerantie, vooral bij baby’s en jonge kinderen.
Mogelijke oorzaken van secundair lactasedeficiëntie zijn:

• • gastro-enteritis, een infectie van de maag en darmen
  • coeliakie, een darmaandoening, veroorzaakt door een bijwerking op een eiwit dat gluten wordt genoemd
  • Ziekte van Crohn, een langdurige aandoening, die ontsteking van de bekleding van het spijsverteringsstelsel veroorzaakt
  • colitis ulcerosa, een langdurige aandoening die de dikke darm aantast
  • chemotherapie, een behandeling tegen kanker
  • lange kuren met antibiotica

De afname van de productie van lactase bij secundaire lactase-deficiëntie is soms slechts tijdelijk, maar kan permanent zijn als deze wordt veroorzaakt door een langdurige aandoening. Het is ook mogelijk om later in het leven secundaire lactase-deficiëntie te ontwikkelen, zelfs zonder een andere aandoening om het te activeren. Dit komt omdat de productie van lactase door het lichaam van nature afneemt naarmate men ouder wordt.

Aangeboren lactase-deficiëntie
Aangeboren lactasedeficiëntie is een zeldzame aandoening die in families voorkomt en wordt aangetroffen bij pasgeboren baby’s. Het wordt veroorzaakt door een erfelijke genetische fout, wat betekent dat getroffen baby’s heel weinig of geen lactase produceren. De genetische mutatie die verantwoordelijk is voor aangeboren lactasedeficiëntie wordt doorgegeven in een autosomaal recessief overervingspatroon.
Dit betekent dat beide ouders een kopie van het defecte gen moeten hebben om de aandoening door te geven.

Ontwikkelingslactase-deficiëntie
Sommige baby’s die te vroeg zijn geboren (vóór de 37e week van de zwangerschap) hebben een tijdelijke lactose-intolerantie, omdat hun dunne darm nog niet volledig was ontwikkeld tegen de tijd dat ze werden geboren. Dit staat bekend als ontwikkelingslactase-deficiëntie en verbetert meestal naarmate de getroffen baby’s ouder worden.

Verder testen
Andere testen zijn meestal niet nodig, maar de huisarts kan soms verdere testen aanvragen om:

• helpen de diagnose te bevestigen
• Te onderzoeken hoeveel lactase (het enzym dat wordt gebruikt om lactose te verteren) het lichaam produceert
• proberen te achterhalen wat lactose-intolerantie kan veroorzaken

Enkele van de belangrijkste tests die kunnen worden gebruikt, zijn:

• Waterstof (H2)-ademtest
  Een waterstofademtest is een eenvoudige manier om te bepalen of er sprake is van lactose-intolerantie. Er wordt gevraagd om de avond voor de test niet te eten of te drinken. Wanneer men  begint met de test, wordt gevraagd een ballonachtige zak op te blazen. Dit monster van je ademhaling wordt getest om erachter te komen hoeveel waterstof aanwezig is, gemeten in delen per miljoen (ppm). Men krijgt dan een drankje met lactoseoplossing en de ademhaling wordt de komende uren elke 15 minuten getest om te zien of het waterstofniveau verandert. Als de adem een ​​grote hoeveelheid waterstof bevat (meer dan 20 ppm boven uw basislijn) na het consumeren van de lactose-oplossing, is het waarschijnlijk dat men lactose-intolerant is. Dit komt omdat lactose-intolerantie ervoor kan zorgen dat de bacteriën in de dikke darm meer waterstof produceren dan normaal.
• Lactosetolerantietest
  Bij een lactosetolerantietest krijgt men een drankje met lactoseoplossing en wordt er een bloedmonster genomen. Het bloed wordt getest om te zien hoeveel bloedsuiker (glucose) het bevat. Als men lactose-intolerant is, zullen de bloedsuikerspiegels langzaam of helemaal niet stijgen. Dit komt omdat het lichaam de lactose niet in glucose kan afbreken.
• Melktolerantietest
  Bij een melktolerantietest krijgt men een glas melk (ongeveer 500 ml) en wordt de bloedsuikerspiegel getest. Als de bloedsuikerspiegel niet stijgt na het drinken van de melk, is men mogelijk lactose-intolerant.

Behandeling
Er is geen remedie voor lactose-intolerantie, maar het verminderen van eten en drinken met lactose helpt meestal om de symptomen onder controle te houden. Lactosevrije producten zijn onder meer:

• lactosevrije koemelk
• sojamelk, yoghurt en wat kazen
• rijst, haver, amandel, hazelnoot, kokos, quinoa en aardappelmelk

De huisarts kan ook calcium- en vitamine D- supplementen aanbevelen. Mogelijk wordt men geadviseerd om lactasevervangers te gebruiken. Dit zijn druppels of tabletten die men kan gebruiken tijdens de maaltijden of drankjes om de vertering van lactose te verbeteren.
Sommige gevallen van lactose-intolerantie, zoals die veroorzaakt door gastro-enteritis, zijn slechts tijdelijk en zullen binnen enkele dagen of weken verbeteren. Andere gevallen, zoals die veroorzaakt door een erfelijke genetische fout of een langdurige onderliggende aandoening, zullen waarschijnlijk langdurig zijn. In de meeste gevallen is het verminderen of vermijden van eten en drinken dat lactose bevat en het vervangen ervan door lactosevrije alternatieven voldoende om de symptomen van lactose-intolerantie onder controle te houden. De exacte veranderingen die men in het dieet moet aanbrengen, zijn, afhankelijk van hoe gevoelig men is voor lactose. Sommige mensen kunnen lactose zonder problemen verdragen in hun dieet, terwijl anderen symptomen ervaren na het eten van voedsel dat slechts een kleine hoeveelheid lactose bevat.
Als men besluit te experimenteren met wat wel en niet kunt eten, moet men er voor zorgen dat men geleidelijk nieuwe voedingsmiddelen introduceert, in plaats van allemaal tegelijk. Dit zal helpen om te wennen aan voedsel waar men mogelijk gevoelig voor is en om voedsel te identificeren dat problemen veroorzaakt. Als men minder producten eet die lactose bevatten of deze volledig vermijden, kan men bepaalde vitamines en mineralen in het dieet missen en het risico op complicaties vergroten. Dit betekent dat men ervoor moet zorgen dat men voldoende voeding binnenkrijgt uit lactovrij voedsel of voedingssupplementen.

Bronnen van lactose

Melk
Een belangrijke bron van lactose in onze voeding is melk, inclusief koemelk, geitenmelk en schapenmelk. Afhankelijk van hoe mild of ernstig de lactose-intolerantie is, moet men mogelijk de hoeveelheid melk in het dieet wijzigen.
Bijvoorbeeld:

• • Men kan misschien melk in de thee of koffie drinken, maar niet op ontbijtgranen
  • Sommige producten die melk bevatten, zoals melkchocolade, zijn mogelijk nog steeds acceptabel in kleine hoeveelheden
  • Het kan zijn dat het drinken van melk als onderdeel van een maaltijd, de opname van lactose verbetert

Zuivelproducten
Producten gemaakt met melk, zoals room, kaas, yoghurt, ijs en boter, bevatten ook lactose en moeten mogelijk worden vermeden als men lactose-intolerant is. Maar het lactosegehalte in deze producten varieert en is soms vrij laag, dus men kan er misschien nog steeds van genieten zonder problemen te ondervinden. Het is de moeite waard om met verschillende voedingsmiddelen te experimenteren om erachter te komen of er zuivelproducten zijn die men kan eten, omdat ze een goede bron zijn van essentiële voedingsstoffen zoals calcium.

Overig eten en drinken
Naast melk en zuivelproducten zijn er ook andere voedingsmiddelen en dranken die soms lactose kunnen bevatten, waaronder:

• • slasaus en mayonaise
  • koekjes
  • chocola
  • snoepjes
  • taarten
  • sommige soorten brood en gebak
  • ontbijtgranen
  • pakjes mixen om pannenkoeken en koekjes te maken
  • pakjes aardappelpuree en instant soep
  • sommige vleeswaren, zoals gesneden ham

Controleer de ingrediënten van alle voedingsmiddelen en dranken zorgvuldig, want melk of lactose zijn vaak verborgen ingrediënten. Het woord “lactose” wordt niet noodzakelijk apart vermeld op het voedseletiket, dus men moet de ingrediëntenlijst controleren voor melk, wei, kwark en melkproducten zoals kaas, boter en room. Sommige ingrediënten klinken misschien alsof ze lactose bevatten wanneer dat niet het geval is, zoals melkzuur, natriumlactaat en cacaoboter. Deze ingrediënten behoeven niet te worden vermeden als men lactose-intolerant is.

Medicatie
Sommige geneesmiddelen op recept, zelfzorggeneesmiddelen en aanvullende geneesmiddelen kunnen een kleine hoeveelheid lactose bevatten. Hoewel dit bij de meeste mensen meestal niet voldoende is om de symptomen van lactose-intolerantie te veroorzaken, kan het problemen veroorzaken als de intolerantie ernstig is of als men verschillende medicijnen gebruikt. Als men met een nieuw medicijn moet beginnen, neem dan contact op met de huisarts of apotheker als het lactose bevat.

Lactosevrij eten en drinken
Er zijn een aantal alternatieve voedingsmiddelen en dranken verkrijgbaar in supermarkten om de melk en zuivelproducten te vervangen die men moet vermijden. Eten en drinken dat meestal geen lactose bevat, zijn onder meer:

• sojayoghurts en kazen
• yoghurt en kaas op basis van kokos
• amandelmelk, yoghurt en kaas
• rijstmelk
• havermelk
• hazelnootmelk
• voedingsmiddelen met de aanduidingen “zuivelvrij” of “geschikt voor veganisten”
• Johannesbroodrepen
• lactosevrije zuivelproducten

Er zijn een aantal lactosevrije zuivelproducten te koop die geschikt zijn voor mensen met lactose-intolerantie. Deze bevatten dezelfde vitamines en mineralen als standaard zuivelproducten, maar ze hebben ook een toegevoegd enzym genaamd lactase, dat helpt bij het verteren van lactose, zodat de producten geen symptomen veroorzaken. Lactosevrije versies van melk, yoghurt en kaas zijn normaal gesproken verkrijgbaar in grotere supermarkten.

Genoeg calcium binnenkrijgen
Als men de meeste zuivelproducten niet kan eten, krijgt men mogelijk niet genoeg calcium binnen in de dagelijkse voeding. Calcium heeft verschillende belangrijke functies, waaronder:

• helpen bij het bouwen van sterke botten en tanden
• spiercontracties reguleren (inclusief hartslag)
• zorgen voor normale bloedstolsels

Het is een goed idee om lactosevrije producten met toegevoegd calcium te kiezen en ervoor te zorgen dat hwt dieet alternatieve calciumbronnen bevat, zoals:

• bladgroene groenten, zoals boerenkool, broccoli, kool en okra
• sojabonen
• tofu
• noten
• brood en alles gemaakt met verrijkte bloem
• vis met eetbare botten (bijvoorbeeld sardines en zalm)

Men kan bij de meeste apothekers ook gecombineerde calcium- en vitamine D-supplementen kopen om een ​​goede botgezondheid te behouden. Het is belangrijk om bij de huisarts of diëtist na te gaan of je de supplementen moet gebruiken, omdat het nemen van te hoge calciumgehaltes bijwerkingen kan veroorzaken.

Lactase-substituten
Naast veranderingen in het dieet, is het misschien ook nuttig om vloeibare druppels, tabletten of capsules in te nemen die lactasevervangers bevatten. Deze zijn verkrijgbaar bij de meeste natuurvoedingswinkels. Lactasevervangers vervangen het lactase dat de dunne darm niet aanmaakt, wat symptomen kan verminderen doordat het je lichaam helpt om lactose in het dieet gemakkelijker af te breken. Lactasevervangers kunnen aan melk worden toegevoegd of vlak voor het eten van een maaltijd met lactose.

Lactose-intolerantie bij kinderen
Als een kind lactose-intolerant is, kan het mogelijk kleine hoeveelheden lactose consumeren zonder symptomen te ervaren. Dit is redelijk veilig, maar men moet mogelijk experimenteren om erachter te komen hoeveel het comfortabel kan eten of drinken. Als het kind geen lactose verdraagt, kan de arts voor voedingsadvies doorverwijzen naar een diëtist. Dit komt omdat het voor jonge kinderen belangrijk is om bepaalde voedingsstoffen in hun dieet te hebben om een ​​gezonde groei en ontwikkeling te garanderen. Over het algemeen zijn dezelfde regels voor te proberen of te vermijden voedingsmiddelen vergelijkbaar voor kinderen en volwassenen.
Voor baby’s met lactose-intolerantie is lactosevrije flesvoeding verkrijgbaar bij apotheken en supermarkten. Maar soja-formule wordt niet aanbevolen voor kinderen jonger dan 6 maanden omdat het hormonen bevat die de toekomstige fysieke en seksuele ontwikkeling van de baby kunnen verstoren. Borstgevoede baby’s kunnen baat hebben bij lactase-vervangende druppels om hun lichaam te helpen de lactose in de moedermelk te verteren. Bij veel kinderen is lactose-intolerantie slechts tijdelijk en zal na enkele weken verbeteren. Na dit punt is het veilig om melk en zuivelproducten geleidelijk opnieuw in hun dieet op te nemen.

Advies voor vrouwen die borstvoeding geven
Het is volkomen veilig om een kind borstvoeding te geven als de moeder lactose-intolerant is. Het geeft ze geen groter risico om lactose-intolerant te worden en heeft belangrijke gezondheidsvoordelen voor de baby.