Slaaponderzoekers concluderen dat slaapverlamming in de meeste gevallen gewoon een teken is dat je lichaam niet soepel door de slaapfasen beweegt. Zelden is slaapverlamming gekoppeld aan diep onderliggende psychiatrische problemen. Wanneer u zich niet kunt bewegen of praten terwijl u wakker bent of in slaap valt, spreekt men over slaapverlamming. Het kan eng zijn, maar het is onschadelijk en de meeste mensen zullen het maar één of twee keer in hun leven meemaken.
Wat is slaapverlamming?
Slaapverlamming is een gevoel van bewust zijn maar niet kunnen bewegen. Het komt voor wanneer een persoon zich bevindt tussen de stadia van wakker zijn en slapen gaan. Tijdens deze overgangen kunt u mogelijk een paar seconden tot een paar minuten niet bewegen of spreken. Sommige mensen kunnen ook druk of benauwdheid voelen. Slaapverlamming kan gepaard gaan met andere slaapstoornissen zoals narcolepsie. Narcolepsie is een overweldigende behoefte om te slapen, veroorzaakt door een probleem met het vermogen van de hersenen om de slaap te reguleren.
Wat gebeurt er tijdens slaapverlamming
Tijdens slaapverlamming kunt u het volgende voelen:
- wakker zijn maar kan niet kunnen bewegen, spreken of de ogen openen
- alsof er iemand in je kamer is
- alsof iets je naar beneden duwt
- angstig zijn
Deze gevoelens kunnen enkele minuten aanhouden.
Wanneer komt slaapverlamming meestal voor?
Slaapverlamming komt meestal één of twee keer voor. Als het optreedt terwijl u in slaap valt, wordt dit hypnagogische of predormitale slaapverlamming genoemd. Als het gebeurt terwijl u wakker wordt, wordt het hypnopompic of postdormitale slaapverlamming genoemd.
Wat gebeurt er met hypnopompische slaapverlamming?
Tijdens de slaap wisselt uw lichaam af tussen REM (snelle oogbeweging) en NREM (niet-snelle oogbeweging) slaap. Een cyclus van REM- en NREM-slaap duurt ongeveer 90 minuten. NREM-slaap komt het eerst voor en neemt tot 75% van uw totale slaaptijd in beslag. Tijdens NREM-slaap ontspant uw lichaam en herstelt het zichzelf. Aan het einde van NREM verschuift de slaap naar REM. Uw ogen bewegen snel en dromen komen voor, maar de rest van uw lichaam blijft erg ontspannen. Uw spieren zijn “uitgeschakeld” tijdens de REM-slaap. Als u dit opmerkt voordat de REM-cyclus is afgelopen, merkt u misschien dat u zich niet kunt bewegen of praten.
Oorzaken van slaapverlamming
Slaapverlamming treedt op wanneer u uw spieren niet kunt bewegen, terwijl u wakker wordt of in slaap valt. Dit komt omdat u zich in de slaapmodus bent, maar uw hersenen zijn actief. Het is niet duidelijk waarom slaapverlamming kan voorkomen, maar het is in verband gebracht met:
- slapeloosheid
- verstoord slaappatroon, bijvoorbeeld door ploegendienst of jetlag
- narcolepsie, een langdurige aandoening waardoor een persoon plotseling in slaap valt
- posttraumatische stressstoornis (PTSS)
- algemene angststoornis
- paniekstoornis
- een familiegeschiedenis van slaapverlamming
Dingen die u kunt doen om slaapverlamming te voorkomen
Doen:
- probeer regelmatig 6 tot 8 uur slaap per dag te krijgen
- ga elke avond op ongeveer hetzelfde tijdstip naar bed en sta elke ochtend op dezelfde tijd op
- doe regelmatig aan lichaamsbeweging, maar niet in de 4 uur voor het slapen gaan
Niet doen:
- eet geen grote maaltijd, rook niet en drink geen alcohol of cafeïne kort voordat u naar bed gaat
- slaap niet op uw rug; dit kan de kans op slaapverlamming vergroten
Raadpleeg een huisarts als u vaak slaapverlamming meemaakt en u voelt zich:
- erg angstig of bang om te gaan slapen
- de hele tijd moe door gebrek aan slaap
Wie ontwikkelt slaapverlamming?
Tot wel vier op de tien mensen kunnen slaapverlamming hebben. Deze veel voorkomende aandoening wordt vaak voor het eerst opgemerkt in de tienerjaren. Het komt zowel bij mannen als vrouwen voor van elke leeftijd. Slaapverlamming kan in families voorkomen. Andere factoren die mogelijk verband houden met slaapverlamming zijn:
- Slaapgebrek
- Slaapschema dat verandert
- Geestelijke aandoeningen zoals stress of bipolaire stoornis
- Slapen op de rug
- Andere slaapproblemen zoals narcolepsie of nachtelijke krampen in de benen
- Gebruik van bepaalde medicijnen, zoals die voor ADHD
- Middelenmisbruik
Hoe wordt slaapverlamming gediagnosticeerd?
Als u merkt dat u niet in staat bent om een paar seconden of minuten te bewegen of te praten als u in slaap valt of wakker wordt, dan hebt u waarschijnlijk een recidiverende slaapverlamming. Vaak is het niet nodig om deze aandoening te behandelen.
Neem contact op met uw arts als u een van deze zorgen heeft:
- U maakt zich zorgen over de symptomen
- Uw symptomen maken u overdag erg moe
- Uw symptomen houden u ’s nachts wakker
Uw arts wil mogelijk meer informatie over uw slaapgezondheid verzamelen door een van de volgende dingen te doen:
- Vraagt u om de symptomen te beschrijven en een paar weken een slaapdagboek bij te houden
- Bespreek uw gezondheidsgeschiedenis, inclusief bekende slaapstoornissen of een familiegeschiedenis van slaapstoornissen
- Verwijs u door naar een slaapspecialist voor verdere evaluatie
Voer nachtelijke slaapstudies of dutjes overdag uit om ervoor te zorgen dat u geen andere slaapstoornis heeft.
Hoe wordt slaapverlamming behandeld?
De meeste mensen hebben geen behandeling nodig voor slaapverlamming. Behandeling van onderliggende aandoeningen zoals narcolepsie kan helpen als u angstig bent of niet goed kunt slapen. Deze behandelingen kunnen het volgende omvatten:
- Slaapgewoonten verbeteren, zoals ervoor zorgen dat u elke nacht zes tot acht uur slaap krijgt
- Gebruik van antidepressiva als het wordt voorgeschreven om slaapcycli te reguleren
- Behandeling van psychische problemen die kunnen bijdragen aan slaapverlamming
- Behandeling van andere slaapstoornissen, zoals narcolepsie of krampen in de benen
Een huisarts kan mogelijk een onderliggende aandoening behandelen die slaapverlamming kan veroorzaken, zoals slapeloosheid of posttraumatische stressstoornis. Als dit niet helpt, wordt u mogelijk doorverwezen naar een arts die gespecialiseerd is in slaapomstandigheden.
Behandeling door een specialist
Mogelijk krijgt u een geneesmiddel dat gewoonlijk wordt gebruikt om depressie te behandelen. Het gebruik van dit type geneesmiddel in een lagere dosis kan ook helpen bij slaapverlamming. Mogelijk wordt u ook doorverwezen voor cognitieve gedragstherapie (CBT) .
Wat kunt u zelf doen aan slaapverlamming?
U hoeft niet bang te zijn voor nachtelijke demonen of buitenaardse ontvoerders. Als u af en toe slaapverlamming heeft, kunt u thuis stappen ondernemen om deze aandoening onder controle te houden. Zorg ervoor dat u voldoende slaapt. Doe wat u kunt doen om stress in uw leven te verlichten, vooral vlak voor het slapengaan . Probeer nieuwe slaaphoudingen als u op uw rug slaapt. En zorg ervoor dat u uw arts raadpleegt als slaapverlamming u routinematig belet een goede nachtrust te krijgen.
Zie in de categorie ‘slaap’ ook:
slaapverlamming
wat is het slaap-apneu syndroom
slaapstoornis zonder psychische aandoening
slaapstoornis, de werking van pijnstillers