Altruïsme is een manier van handelen om het welzijn van iemand anders te promoten, zelfs met risico of kosten voor zichzelf. Het woord is in 1851 voor het eerst gevormd door de filosoof Auguste Comté (1798-1857) en is afgeleid van het Latijnse woord “alter” (een ander) in de betekenis van onbaatzuchtig in tegenstelling tot het veel oudere woord egoïsme.
Vrijgevigheid
Darwin stelde, dat altruïsme, dat hij ‘sympathie’ of ‘welwillendheid’ noemde, een ‘essentieel onderdeel is van de sociale instincten’. Neurowetenschappelijke studies hebben aangetoond, dat wanneer mensen zich altruïstisch gedragen, hun hersenen worden geactiveerd in gebieden, die ‘genot en beloning aangeven’, vergelijkbaar met wanneer ze chocolade eten of seks hebben.
Altruïsme handelt om iemand anders tegen iedere prijs te helpen. Het kan een breed scala aan gedragingen omvatten, van het opofferen van iemands leven om anderen te redden, tot het geven van geld aan een goed doel of vrijwilligerswerk, tot gewoon een paar seconden wachten om de deur voor een vreemde open te houden. Vaak gedragen mensen zich altruïstisch, wanneer ze anderen zien in uitdagende omstandigheden en voelen ze empathie en een dwang om te helpen.
Waarom is altruïsme belangrijk
Altruïstische driften en gedragingen zijn een belangrijk onderdeel van de verbinding die families en sociale groepen met elkaar verbindt, waardoor ze kunnen samenwerken en bloeien. Mensen die hun best doen om anderen te helpen, krijgen vaak iets terug. Of het nu een immateriële beloning is, zoals bewondering en respect, of materiële steun op een later tijdstip. Altruïstische impulsen en de wederkerigheid van vriendelijke daden helpen ervoor te zorgen dat alle leden van een hechte groep back-up hebben wanneer ze die nodig hebben.
Maakt altruïsme deel uit van de menselijke natuur?
Het lijkt voor de meeste mensen vanzelfsprekend te zijn. Door coöperatief gedrag konden onze voorouders overleven onder zware omstandigheden en het dient nog steeds een doel in een zeer complexe samenleving.
Egoïstisch of onzelfzuchtig
Altruïsme kan als beide worden gezien. In zekere zin stellen altruïsten de belangen van anderen voorop, maar het geven aan anderen voelt vaak goed en kan op lange termijn voordelen opleveren voor de gever. “Wederzijds altruïsme” is een term die door wetenschappers wordt gebruikt om te helpen en die wordt ondersteund door een eventuele uitbetaling van de persoon die hulp ontvangt.
“Warme gloed” effect
Zelfs als mensen geen erkenning of beloning verwachten voor een goede daad, voelen ze zich daarna vaak energiek en gelukkig. Een gevoel dat soms een “helpers high” of “warme gloed” wordt genoemd. Het helpt waarschijnlijk om altruïstisch gedrag te versterken bij degenen die het voelen.
Welke dieren vertonen altruïsme?
Veel soorten hebben er baat bij als individuen de grotere groep een dienst bewijzen, voorafgaand aan hun eigen persoonlijke belang. Een verscheidenheid aan dieren, van ratten tot bonobo’s tot walvissen, is betrapt op schijnbaar altruïstisch gedrag.
Vrijgevigheid cultiveren
De meeste mensen zijn geneigd een beste vriend of een naast familielid in nood te helpen. Maar hoe ver reikt die vriendelijkheid? Sommige mensen zijn duidelijk min of meer altruïstisch dan anderen, met harteloze psychopaten misschien aan de andere kant, mensen die hun leven riskeren voor vreemden aan de andere kant en de rest van ons in het midden. Vele krachten, zowel intern als extern, liggen waarschijnlijk ten grondslag aan deze individuele verschillen in altruïsme.
Aangeleerd of aangeboren
Zelfs jonge kinderen voelen zich goed bij het delen en tot op zekere hoogte kunnen altruïstische neigingen voor de meeste mensen ingebouwd zijn. Veel altruïstische handelingen zijn reactief: mensen reageren meelevend wanneer ze zien dat anderen in moeilijkheden verkeren of pijn hebben en hulp nodig hebben. Natuurlijk leren mensen ook normen van altruïsme binnen hun cultuur, inclusief hoeveel of hoe weinig vrijgevigheid als acceptabel wordt beschouwd.
Wat zorgt ervoor dat mensen altruïstisch zijn?
Neurologische, culturele en andere factoren kunnen ertoe leiden dat sommige mensen altruïstischer zijn dan andere. Zogenaamde ‘extreme altruïsten’ lijken van anderen te verschillen in de grootte van de amygdala (amandelvormige kern van neuronen) van hun hersenen en hun reactievermogen op tekenen van angst. Externe invloeden zoals een religieuze opvoeding of sociaaleconomische status kunnen ook een rol spelen.
Waarom zou altruïsme vaker voorkomen als individuen verwant zijn?
Naaste familieleden (zoals ouders en broers en zussen) delen veel meer iemands genen dan anderen. Volgens de evolutietheorie helpt een interesse om naaste familieleden te helpen die gedeelde genen te verspreiden door te overleven en te reproduceren – een soort vriendjespolitiek die verwantschapsselectie wordt genoemd – helpt verklaren waarom mensen die familieleden eerder helpen dan vreemden of zelfs verre familieleden.