Samen met Plato’s leraar zijn zij het slimme duo van het filosofische denken van de antieke wereld. Hij was een wijs genie, encyclopedisch, naturalist, schepper van logica en de belangrijkste dialecticus van de oudheid.
Zijn leven en activiteiten
Aristoteles werd geboren in 384 voor Christus in Stageira, Macedonië. Zijn vader Nicomacheus was de arts van de Macedonische koning Amyntas II, die werd opgevolgd door Philip. Nikomachos, die zes boeken over natuurkunde en één over geneeskunde had geschreven, beschouwde zijn voorvader de Homerische held en dokter Mahaona, de zoon van Asclepius, als zijn voorbeeld. Men geloofde dat zijn moeder van goddelijke afkomst was, heette Phaistis, was met Halkidiki-kolonisten naar Stageira gekomen en behoorde tot het geslacht Asklipiades.
Aristoteles werd voortijdig wees en hij werd opgevoed door Proxenos, die woonde in Klein-Azië, tegenover Lesbos. Deze consul, zorgde voor Aristoteles als zijn eigen kind. Hij stuurde Aristoteles op 17-jarige leeftijd (367 v.Chr.) naar Athene om een leerling van Plato te worden. Aristoteles studeerde 20 jaar aan de Plato’s Academie (367 – 347), tot het jaar dat zijn leraar stierf. In de omgeving van de Academie verbaasde hij iedereen en zijn eigen leraar met zijn intelligentie en filantropie. Plato noemde het de ‘geest van het proefschrift’ en het ‘huis van de lezer’.
Het jaar 347 voor Christus.
Nadat Plato was gestorven, rees de kwestie van de opvolger in het management van de school. De drie beste studenten van Plato: Aristoteles, Xenocrates en Speusippus waren het meest geschikt voor de functie. Aristoteles verliet toen met Xenocrates Athene en vestigde zich in Assos, een stad aan de kust van Klein-Azië, tegenover Lesbos. Assos werd vervolgens geregeerd door twee platonische filosofen, Erastus en Coriscus, die de stad kregen van de heerser van Atarneas en een oud-leerling van Plato en Aristoteles, Hermias. De twee vrienden, gouverneurs van Assos, hadden daar als filiaal van de Academie een filosofische school opgericht.
In Assos gaf Aristoteles drie jaar les en samen met zijn vrienden bereikte hij wat Plato niet kon. Ze werden nauw verbonden met Hermias en beïnvloedden hem zo erg, dat zijn tirannie groener en rechtvaardiger werd. Maar het einde van de tiran was tragisch. Omdat hij de campagne van de Macedoniërs in Azië voorzag, sloot hij zich aan bij Philip. Daarom arresteerden de Perzen hem en doodden hem met de martelaarskruisiging.
Het jaar 345 voor Christus
Aristoteles vestigde zich, op advies van de leerling van Theophrastus, in Mytilene, waar hij les gaf tot 342 voor Christus. Ondertussen was hij getrouwd met Hermias. Na de dood van zijn eerste vrouw trouwde Aristoteles in Athene met Stageiritissa Herpillida, van wie hij een zoon kreeg, Nikomachos.
Het jaar 342 voor Christus
Philip nodigde Aristoteles uit om naar Macedonië te komen om zijn zoon Alexander op te voeden, die toen slechts 13 jaar oud was. Aristoteles begon gewillig met het opleiden van de jonge opvolger. Hij zorgde ervoor dat hij de pan-Helleense geest aan hem doorgaf en gebruikte de Homerische heldendichten als educatief instrument. De training van Alexander vond soms plaats in Pella en soms in Mieza, een stad waarvan de ruïnes aan het licht kwamen door de archeologische opgraving. Het bevond zich aan de voet van de berg, waarop de huidige Naoussa in Macedonië is gebouwd. In 341 voor Christus werd de dood van Hermias aangekondigd.
Aristoteles verbleef zes jaar aan de Macedonische rechtbank. Toen Alexander het verzet van de Thebans verpletterde en de vrede in Zuid-Griekenland herstelde, ging Aristoteles naar Athene (335) en stichtte zijn eigen filosofische school.
Filosofische school
Om zijn school te stichten koos hij voor het Gymnasium, ook wel het Lyceum genoemd, tussen Lycabettus en Ilissos, vlakbij de poort van Diocharis, op het punt waar de Nationale Tuin vandaag is. Er was een bosje gewijd aan Apollo en de Muses. Met geld dat Alexander hem in overvloed gaf, bouwde Aristoteles majestueuze huizen en galerijen, die ‘promenades’ werden genoemd. Misschien was dat de reden waarom zijn school meer ‘wandelen’ uitdroeg en dat zijn studenten wandelfilosofen werden genoemd.
De organisatie van de school was opgebouwd volgens de normen van de Platonische Academie. De lessen voor gevorderden werden ’s ochtends gegeven (“wandeling”) en voor beginners in de middag (“rond zonsondergang”, “zonsondergangwandeling”). Het ochtendonderwijs was puur filosofisch (‘luisteren’). De middag “retoriek” en “extern”.
De school had een grote bibliotheek en was zo goed georganiseerd, dat ze later model stond voor de oprichting van de bibliotheken van Alexandrië en Pergamon. Aristoteles verzamelde kaarten en instrumenten die nuttig waren voor het aanleren van natuurlijke onderwerpen. Zo werd de school al snel een beroemd wetenschappelijk onderzoekscentrum. In de dertien jaar dat Aristoteles in Athene verbleef, creëerde hij het grootste deel van zijn werk, wat onze bewondering oproept voor zijn volume en kwaliteit, omdat het de vraag is hoe een man in zo’n korte tijd zoveel informatie heeft verzameld en vastgelegd.
Het jaar 323 voor Christus.
Met het nieuws van de dood van Alexander de Grote dachten de aanhangers van de anti-Macedonische partij, dat ze de kans hadden gevonden om wraak te nemen op de Macedoniërs tegenover Aristoteles. Het priesterschap, vertegenwoordigd door de hiërofant van Eleusis Dimitra Evrymedontas en de school van Isocrates, met Demophilos, beschuldigden Aristoteles van respectloosheid (“schrijven van respectloosheid”), omdat hij in Hermia een altaar had gesticht, de hymne had geschreven, een epigram op het standbeeld van Hermias, in Delphi. Aristoteles vertrok echter, omdat hij de echte motieven en ware bedoelingen van zijn eisers begreep, vóór zijn proces (323 v.Chr.) naar Chalkida. Hij verbleef daar, in het huis dat hij van zijn moeder had, samen met zijn tweede vrouw, Erpyllida, en zijn twee kinderen, Nikomachos en Pythiada.
Het jaar 322 voor Christus.
Aristoteles stierf in Chalkida aan maagziekte, in verdriet en melancholie. Zijn lichaam werd vervoerd naar Stageira, waar hij met uitzonderlijke eer werd begraven. Zijn medeburgers verklaarden hem ‘inwoner van de stad’ en bouwden een altaar op zijn graf. Ter nagedachtenis hebben ze een feest gehouden, de “Aristoteles” en een van de maanden “Aristoteles” genoemd. Het plein waar hij werd begraven, is aangewezen als locatie voor congreshoorzittingen.
De instelling bleef de spirituele van Aristoteles uitstralen, zelfs na de dood van de grote leraar.
Zijn persoonlijkheid
Aristoteles had als man loyale vrienden, maar ook vreselijke tegenstanders (Epicurus, Timaeus, Euboulides, enz.), omdat ze jaloers waren op zijn superioriteit en voelden dat zijn aanwezigheid hen teniet deed. Daarom hebben ze hem beledigd met allerlei soorten laster. Hij werd afgeschilderd als hebzuchtig, verraderlijk en dominantie en zelfs als de organisator van de moord op Alexander.
Integendeel, we leren uit betrouwbare bronnen dat Aristoteles de belichaming was van de juiste maatstaf in alle manifestaties van zijn leven. We vinden de aangeboren vriendelijkheid en tederheid van zijn ziel doordringend in zijn testament. Daarin zorgt hij voor de herinnering aan zijn ouders en broer en vergeet hij niet de familie van zijn vaderlijke vriend Proxenos, die hem heeft opgevoed. Hij zorgde voor zijn tweede vrouw, Herpillida, en de zoon die hij bij haar had, Nikomachos. Zelfs voor zijn dochter Pythiadas, de vrucht van zijn eerste huwelijk. Zijn grote filantropie komt echter tot uiting in dat deel van het verbond, dat bepaalt dat niemand wordt verkocht door de dienaren die hem hebben gediend, maar dat ze worden vrijgelaten zodra ze volwassen zijn geworden.
Zijn schrijfwerk
De Alexandriërs schatten dat Aristoteles in totaal ongeveer 400 boeken had geschreven. Veel van het werk is verloren gegaan. Het behoorde tot de categorie openbare of “externe” cursussen en werd in een interactief formaat geschreven. Hiervan overleefde alleen de “Atheense staat”, in een papyrus in Egypte. Zijn overgebleven werken komen overeen met de leer, die Aristoteles aan zijn gevorderde studenten gaf en die “publiek of intern” worden genoemd. Daarom worden ze in continue spraak geschreven en niet in dialoog.
Aristoteles publiceerde geen van zijn boeken. De manuscripten bleven in handen van Theophrastus en van toen tot aan de tijd van Sulla gingen ze van hand tot hand. Na de bezetting van Athene (86 voor Christus) vervoerde Sulla ze naar Rome. Het werd daar voor het eerst gepubliceerd (60 voor Christus) door de wandelende filosoof Andronikos de Rhodian en de Ionische filoloog Tyrannion. Van toen tot vandaag zijn verschillende van zijn boeken geopereerd en verwerkt en over het algemeen is hun toestand niet goed. Zijn enorme werk omvatte uiteindelijk 47 boeken en een paar fragmenten van de andere. Maar niet alles wordt als echt beschouwd.
De meest voorkomende hiervan zijn:
- Logisch of organisch, dwz verhandelingen die nuttig zijn voor kennis. Dit zijn de volgende zes:
- Over interpretatie,
- Categorieën,
- Gedetailleerd vorige,
- Later gedetailleerd,
- Lokale en verfijnde controles.
Deze verhandelingen zijn de eeuwige glorie van de filosoof, omdat hij de eerste was die de wetten van het menselijk intellect en de manier van redeneren formuleerde.
- Natuurlijk: ze bevatten de volgende verhandelingen:
- Physical Listening (8 boeken),
- On heaven (4 boeken),
- On birth and decay (3 boeken),
- Meteorological (4 boeken),
- On the world (mogelijk vervalst).
- Biologisch:
- On Animals of History (10 boeken),
- On Animals (4 boeken),
- On Walking Animals (1 boek),
- On Animals,
- On Origin Animals (5 boeken),
- On Plants (mogelijk vervalst).
Met deze werken werd hij de maker van natuurwetenschappen, zoölogie en vergelijkende anatomie. Met deze verhandelingen richtte Aristoteles de filosofische discussie op de vruchtbare grond van de waarneembare wereld.
- Psychologisch:
- Over de ziel (3 boeken),
- Over de zintuigen en de zinnen,
- Over het geheugen en de herinnering,
- Over de slaap en het ontwaken,
- Over de wijzen,
- Over waarzeggerij in de slaap,
- Over levensduur en kortheid van leven,
- Over leven en dood,
- Over ademhaling,
- Over geest (mogelijk vervalst).
Afgezien van de eerste, staat de rest van deze groep bekend onder de algemene naam “Klein natuurlijk”.
- Metafysische of eerste filosofie, zoals Aristoteles ze noemde. Hieruit kwam de term “metafysica” van de moderne tijd voort. In de 12 boeken van Metaphysics voegen ze meestal het proefschrift “On Melissos, Xenophanes and Gorgius” toe (waarschijnlijk een vervalsing). In deze groep van zijn werken onderzoekt Aristoteles de eerste principes van alle wezens en “bewegend” en “onroerend goed”.
- Ethiek:
- Ethical Welfare (7 boeken),
- Ethical greats (2 boeken),
- Ethical Victories (10 boeken).
Deze werden speciaal geëerd door theologen.
- Politiek:
- Politiek (8 boeken),
- Staat van Athene,
- Economie” (2 boeken).
Ze vormen nog steeds de basis van onderzoek voor degenen die betrokken zijn bij de politieke wetenschappen.
- Technisch:
- retoriek (3 boeken),
- Poëzie (niet in zijn geheel bewaard gebleven).
- Problemen: ze bevatten problemen uit verschillende kennisgebieden.
De volgende werken zijn ook opgenomen in de hoofdtekst van Aristotelische werken, die niet als echt worden beschouwd:
- Fysiognomisch (gelaatsuitdrukking),
- over prachtige geluiden,
- over kleuren,
- over individuele lijnen,
- engineering,
- retoriek in Alexander
- 0ver luisteraars.
Zijn filosofie
Naast zijn mening over de “ideeën” van Plato, ondersteunt Aristoteles ook andere principes. Hij wijst plezier niet af, maar geeft de voorkeur aan het meest volmaakte, dat wil zeggen dat wat uit de geest opkomt. Het doel van menselijk handelen is volgens Aristoteles gelukzaligheid, die hij definieert als energie in overeenstemming met deugd. Deugdzaamheid, die gedomineerd wordt door hartstochten en impulsen, reguleert ze en speelt de rol van een maat tussen de twee uitersten, namelijk overdrijving en gebrek. Dus bijvoorbeeld ‘zachtmoedigheid’ is een deugd als middel voor woede en verdoving, ‘moed’ omdat het tussen lef en lafheid is, en ‘vulgariteit’ omdat het het middel is van schaamteloosheid en verwondering, wat extremen zijn. Complementaire deugd zijn zowel de goederen van het lichaam (kracht, gezondheid, schoonheid) als de goederen van fortuin (rijkdom, nobele afkomst, enz.).
Aristoteles schommelt tussen idealisme en materialisme. Alles bestaat volgens hem uit materie en geest, die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Materie is passief, het is de mogelijkheid van het ding, terwijl de geest actief is, dat wil zeggen de kracht die de mogelijkheid in realiteit verandert.
De wereld is volgens Aristoteles één en eeuwig, terwijl het universum de vorm heeft van een bol die op de aarde is gecentreerd. Door de oorsprong van kennis vanuit de zintuigen te accepteren, komt hij heel dicht bij het materialisme. Tenslotte, met formele logica, ziet hij de objectieve realiteit als “statisch” en niet binnen haar voortdurende verandering en beweging.