Amoeben zijn kleine, eencellige parasieten die in de darmen leven. De officiële naam is Entamoeba histolytica. Amoebiasis kan over de hele wereld voorkomen, maar wordt in landen waar goede hygiëne heerst vrijwel niet gezien. Het is op zich geen tropische aandoening. Waar riolering is, goede watervoorziening en waar degenen die zich met voedselbereiding bezig houden goede (hand) hygiëne toepassen, zal amoebiasis vrijwel niet voorkomen.
Levenscyclus
De amoeben bevinden zich in het begin van de dikke darm. Zij worden als “cyste” met de ontlasting uitgescheiden. Cysten zijn redelijk bestand tegen invloeden van buiten, bijvoorbeeld tegen uitdroging. Als deze cysten in voedsel of drinkwater terechtkomen en vervolgens door iemand worden ingeslikt, komen uit de cysten nieuwe amoeben vrij in het maagdarmkanaal. Daarna kan dan de ziekte “amoebiasis” ontstaan.
We spreken van een feco-orale besmetting (feces = ontlasting). De amoeben in het darmkanaal kunnen het darmslijmvlies binnendringen en zweertjes veroorzaken. Hierdoor ontstaat amoebendysenterie (zie verder). De amoeben kunnen via het slijmvlies van de darm in de bloedbaan terecht komen en met het bloed naar de lever versleept worden waar ze een abces kunnen veroorzaken (amoebenabces van de lever, zie verder).
Amoebendysenterie
Amoebendysenterie is een langdurige ziekte zonder of met weinig koorts. Ze begint met vage buikklachten die geleidelijk toenemen, waarbij de patiënt na enige tijd een aantal malen per dag, vaak 3 tot 5 keer, brijachtige ontlasting met bloed en slijm produceert en soms tot 10 maal per dag en nacht wat bloederig slijm. Heftige, plotselinge waterdunne diarree zonder bloed, al dan niet met koorts, wijst dus niet op amoebendysenterie.
Vaststellen van amoebendysenterie
Door microscopisch onderzoek van de ontlasting kan men “amoeben” en “cysten” in de ontlasting zien. Deze kunnen afkomstig zijn van de echte Entamoeba histolytica die ziekte veroorzaakt en van een parasiet die er erg op lijkt, de Entamoeba dispar die geen ziekte veroorzaakt. Deze Entamoeba dispar komt veel vaker voor dan de ziekteveroorzakende amoebe. Met speciale onderzoeksmethoden kan onderscheid gemaakt worden tussen deze twee amoeben, maar deze methoden zijn niet overal beschikbaar.
Behandeling
De ziekte kan maanden voortduren, maar kan, wanneer de diagnose eenmaal gesteld is, met goede medicijnen vlot en volledig worden genezen (tinidazol (Fasigyn®) of metronidazol (Flagyl®) , 2 gram in één dosis, eenmaal per dag, gedurende 3 tot 5 dagen, gevolgd door een kuur met clioquinol 3 x daags 250 mg, 10 dagen of paromomycine, 3 x daags 500 mg, 10 dagen).
Amoebenabces van de lever
Zoals gemeld kunnen amoeben met de bloedstroom in de lever terecht komen en daar een abces veroorzaken. De meeste mensen die amoebendysenterie hebben of gehad hebben krijgen geen leverabces. Het tegelijkertijd voorkomen van dysenterie en een abces is zeldzaam. Patiënten met een amoebenabces van de lever hebben meestal niet het verhaal van doorgemaakte dysenterie. Zij hebben waarschijnlijk maar een enkel of enkele zweertjes gehad van waaruit de amoeben in de bloedbaan zijn terecht gekomen. Daarbij hoeven zij geen klachten van bloedige diarree gehad te hebben. Een amoebenabces van de lever kan zich nog voordoen maanden tot jaren na verblijf in de tropen.
Verschijnselen
Een amoebenabces van de lever gaat gepaard met plotselinge hoge koorts en vaak met koude rillingen. Vaak heeft de patiënt pijn op de borst, in de zij of boven in de buik en heeft deze last van hoesten, kortademigheid en pijn bij diep zuchten. Als geen behandeling wordt ingesteld, kunnen zich ernstige problemen voordoen doordat het abces zich uitbreidt naar de longen, de buikholte of het hart.
Vaststellen van een amoebenabces van de lever
Door middel van een echo (ultra-geluidonderzoek) van de lever of een CT-scan kan het abces worden aangetoond en door onderzoek van het bloed kunnen antistoffen tegen amoeben worden aangetoond. In de ontlasting vindt men meestal geen amoeben, soms wel cysten.
Behandeling
Het amoebenabces van de lever kan goed en effectief worden behandeld met geneesmiddelen (tinidazol (Fasigyn®) of metronidazol (Flagyl®), 2 gram in één dosis, eenmaal per dag, gedurende 5 dagen, gevolgd door een kuur met clioquinol of paromomycine, beide 10 dagen). Bij grote abcessen kan wegzuigen van de pus, aspiratie, nodig zijn. Het abces geneest restloos, er is later niets meer van te zien op de echo of CT-scan.
Preventie
Er is geen vaccinatie mogelijk tegen amoebiasis en er zijn geen preventieve geneesmiddelen om te voorkomen dat men besmet wordt. Alleen door hygiënische maatregelen en het goed letten op wat men eet en drinkt kan men proberen amoebiasis te voorkomen.
Enkele misverstanden over “amoeben”
Ook bij doorgewinterde tropengangers bestaan veel misverstanden over ‘amoeben’. Sommigen noemen elke diarree dysenterie en elke dysenterie amoebendysenterie. Velen denken dat zij, eenmaal besmet, nooit helemaal van hun amoeben af zullen komen en wijten soms na tientallen jaren ten onrechte al hun klachten nog aan een vroeger doorgemaakte amoebeninfectie waarvan zij denken dat die nog steeds actief is. Dit is onjuist; door goede behandeling kan amoebiasis volledig genezen. Wel weten we dat na een doorgemaakte darminfectie, het “spastische darmsyndroom” kan ontstaan. Hoe vaak dit voorkomt na amoebendysenterie is niet bekend.
Als u in de tropen uw ontlasting laat onderzoeken, zult u misschien te horen krijgen dat u ‘amoeben’ hebt. Meestal zal men cysten hebben gevonden, een toevallige vondst die geen verklaring geeft voor de niet bloedige diarree. Alleen het vinden van beweeglijke amoeben wijst op amoebendysenterie. Als na terugkeer in Nederland nog cysten in de ontlasting worden gevonden, kan men nagaan of deze afkomstig zijn van de ziekmakende Entamoeba histolytica of de onschuldige Entamoeba dispar en kan een geneesmiddel worden voor geschreven (clioquinol 3 x daags 250 mg, 10 dagen).
Geef een reactie