In Nederland worden gezondheid, welzijn en huisvesting al lange tijd gezien als aparte domeinen binnen het overheidsbeleid. Deze thema’s zijn echter nauw met elkaar verbonden, zeker gezien de vergrijzing. Niet alleen op financieel gebied – de woon- en zorgkosten vormen het grootste deel van de uitgaven van een gemiddeld Nederlands gezin – maar wonen en gezondheid zijn ook de meest belangrijke pijlers onder welzijn. Zorg en wonen hebben de drie B’s gemeen: bereikbaar, beschikbaar, betaalbaar. En laten we de eis van kwaliteit niet uitvlakken. Een gezond leven begint vaak bij een stabiele en veilige woning en welzijn hangt af van zowel fysieke als mentale gezondheid. Om deze uitdagingen gezamenlijk en effectiever aan te pakken, doe ik het voorstel voor de oprichting van een nieuw ministerie, het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Wonen. Dit nieuwe ministerie streeft ernaar om deze cruciale beleidsterreinen beter op elkaar af te stemmen en zo de levenskwaliteit van Nederlanders te verbeteren.
Achtergrond en Reden van Oprichting
Nederland kampt met een aantal maatschappelijke uitdagingen die vragen om een samenhangende aanpak. Een goede woning in een gezonde en veilige omgeving draagt bij tot welzijn en minder gebruik van zorg. Het is niet voor niets dat steden als Rotterdam, Utrecht, Antwerpen en de meeste Duitse steden veel doen op het gebied van een gezond milieu en een lage emissiezone instellen. Maar de sprekendste voorbeelden waar gezondheid, welzijn, wonen en mobiliteit samengaan vind je in Scandinavië. Stockholm, Kopenhagen en Oslo zijn maar een paar bekende steden, die ermee aan de weg timmeren.
Zo is er een chronisch woningtekort dat vooral kwetsbare groepen, zoals ouderen en mensen met lage inkomens, raakt. Tegelijkertijd worden de zorgkosten steeds hoger en is er een groeiende druk op het welzijn van burgers, mede door de vergrijzing en toenemende mentale gezondheidsproblemen. In plaats van deze problemen los van elkaar aan te pakken, is de gedachte achter het nieuwe ministerie dat geïntegreerde oplossingen meer effect kunnen hebben.
De oprichting van dit ministerie komt voort uit de gedachte dat gezondheid, welzijn en huisvesting niet afzonderlijke thema’s zijn, maar elkaar direct beïnvloeden. Mensen die toegang hebben tot goede huisvesting, zijn vaak gezonder en ervaren minder stress. Tegelijkertijd bevordert een gezond leven het welzijn van individuen, wat de druk op de zorgstelsels verlaagt. Het ministerie wil beleid ontwikkelen dat deze drie gebieden in samenhang bekijkt en oplossingen biedt die mensen in staat stellen om in een gezonde omgeving te leven en oud te worden.
Taken en Bevoegdheden
Het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Wonen krijgt de verantwoordelijkheid voor een breed scala aan beleidsgebieden. Hieronder vallen onder andere:
- Gezondheidszorg
Het ministerie neemt de regie over het zorgbeleid, met een focus op preventieve gezondheidszorg, toegankelijkheid van zorg, en de hervorming van het zorgstelsel om de stijgende kosten het hoofd te bieden. Een belangrijk speerpunt wordt het verbeteren van de verbinding tussen zorg en huisvesting, bijvoorbeeld door de bouw van levensloopbestendige woningen en zorgwoningen. Gezondheid is een aspect van welzijn waarin het lichaam, de geest en het sociaal welbevinden in harmonie verkeren. Gezondheid is niet alleen de afwezigheid van ziekte, maar ook het streven naar een balans en harmonie tussen deze verschillende aspecten. Het is een dynamische toestand die wordt beïnvloed door levensstijl, genetica, omgeving, sociaal-economische factoren en toegang tot gezondheidszorg. Het nastreven van gezondheid omvat gezonde eetgewoonten, regelmatige lichaamsbeweging, voldoende rust, stressmanagement, sociale interacties en regelmatige medische controles - Welzijn
Het welzijnsbeleid richt zich niet alleen op het bestrijden van armoede en sociale uitsluiting, maar ook op het bevorderen van mentale gezondheid en gemeenschapszin. Willen we een volledig beeld ontwikkelen op het gebied van wonen en welzijn en de variabelen zoveel mogelijk op elkaar afstemmen, dan spreekt het voor zich om het beleid op het gebied van de volksgezondheid en het welzijn te integreren met dat van wonen. Wonen (de som van woning, woonomgeving en milieu) is een belangrijke variabele voor de gezondheid en als som daarvan het welzijn. De relaties tussen de variabelen worden steeds duidelijker door groeiend wetenschappelijk onderzoek. Zo is er in Antwerpen veel onderzoek verricht naar de invloed van fijnstof op de vasculaire en pulmonaire morbiditeit. De resultaten zijn zonder meer schokkend. Kinderen die amper de kleuterschool ontgroeid zijn, hebben een significant lagere leeftijdsverwachting dan hun leeftijdsgenootjes in een minder schadelijke woonomgeving. Het ministerie wil investeren in programma’s die gericht zijn op sociale cohesie, mantelzorg en de ondersteuning van kwetsbare groepen in de samenleving. - Wonen
Het aanpakken van de wooncrisis in Nederland wordt een van de belangrijkste prioriteiten van dit nieuwe ministerie. Het doel is om versneld meer betaalbare en duurzame woningen te bouwen, met speciale aandacht voor kwetsbare groepen zoals ouderen, starters en mensen met een beperking. Er wordt gewerkt aan woonconcepten die de link leggen tussen zorg en huisvesting, zoals de combinatie van sociale woningbouw met zorgvoorzieningen.
Willen we een volledig beeld ontwikkelen op het gebied van wonen en welzijn en de variabelen zoveel mogelijk op elkaar afstemmen, dan spreekt het voor zich om het beleid op het gebied van de volksgezondheid en het welzijn te integreren met dat van wonen.
Samenwerking met Andere Ministeries
Gezien de overlap met andere beleidsterreinen, zal het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Wonen nauw moeten samenwerken met andere ministeries, zoals het Ministerie van Financiën, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De uitdaging is om financiële middelen te vinden voor de noodzakelijke investeringen in woningen en zorgvoorzieningen, terwijl er tegelijkertijd beleid ontwikkeld wordt dat de arbeidsparticipatie en sociale zekerheid bevordert.
Daarnaast is samenwerking met regionale en lokale overheden essentieel om de doelen van het nieuwe ministerie te realiseren. De huisvestingsproblematiek is in de ene regio anders dan in de andere, en ook zorgbehoeften variëren. Daarom zullen gemeenten en provincies nauw betrokken worden bij de beleidsontwikkeling en implementatie.
Knelpunten en Uitdagingen
Het ministerie zal ongetwijfeld te maken krijgen met verschillende uitdagingen.
- Eén van de grootste knelpunten is het woningtekort. Er is niet alleen een gebrek aan woningen, maar ook aan bouwlocaties en bouwpersoneel. De ambitie om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen is hoog, maar de uitvoering zal afhangen van meerdere factoren, zoals het versnellen van vergunningen en het verbeteren van de bouwcapaciteit.
- Ook de stijgende zorgkosten vormen een probleem. Hoewel het ministerie zich richt op preventie en het verminderen van de zorgvraag door een verbeterd welzijnsbeleid, blijft de vergrijzing een belangrijke kostenpost voor de samenleving. Innovatie in de zorg, zoals digitalisering en thuiszorg, zal moeten bijdragen aan het betaalbaar houden van het zorgstelsel.
- Een andere uitdaging ligt in de sociale cohesie. Het beleid gericht op welzijn en gemeenschapszin moet worden ondersteund door voldoende sociale voorzieningen en infrastructuur, zoals buurthuizen en lokale initiatieven. Het opbouwen van betrokken gemeenschappen kost tijd en vraagt om langdurige investeringen.
Toekomstperspectief
Het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Wonen heeft het potentieel om een grote positieve impact te hebben op het leven van burgers. Door gezondheid, welzijn en wonen als onlosmakelijk met elkaar verbonden te zien, kan het beleid beter worden afgestemd op de behoeften van burgers. Dit vraagt om lange termijn investeringen en een innovatieve, interdisciplinaire aanpak.
Indien succesvol, kan dit ministerie een voorbeeld zijn voor andere landen die worstelen met vergelijkbare uitdagingen. De toekomst van de Nederlandse samenleving wordt mede bepaald door de manier waarop we nu omgaan met gezondheid, welzijn en huisvesting. Dit nieuwe ministerie kan een centrale rol spelen in het creëren van een meer inclusieve en veerkrachtige maatschappij.
Conclusie
Bij de toenemende vergrijzing heeft men qua zorg en wonen nu met drie ministeries te maken. Voor deze groeiende groep mensen, met een afnemende gezondheid, zou het een stuk eenvoudiger zijn om dit onder één ministerie te laten vallen. Het huidige ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal naar een hoger niveau moeten worden gebracht, door wonen eraan toe te voegen. Amateursport valt onder Welzijn en de professionele sport kan naar Economische Zaken.
Een goede woning in een gezonde en veilige omgeving draagt bij tot welzijn en minder gebruik van zorg. Het is niet voor niets dat steden als Rotterdam, Utrecht, Antwerpen en de meeste Duitse steden veel doen op het gebied van een gezond milieu en een lage emissiezone instellen. Maar de sprekendste voorbeelden waar gezondheid, welzijn, wonen en mobiliteit samengaan vind je in Scandinavië. Stockholm, Kopenhagen en Oslo zijn maar een paar bekende steden, die ermee aan de weg timmeren. Met de oprichting van het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Wonen probeert de Nederlandse overheid een nieuwe, geïntegreerde benadering te vinden voor drie belangrijke maatschappelijke vraagstukken: gezondheid, welzijn en wonen. Door deze beleidsterreinen te bundelen onder één ministerie, is het doel om meer samenhangend en effectief beleid te ontwikkelen dat inspeelt op de behoeften van de samenleving. Hoewel er uitdagingen zijn op het gebied van financiering, capaciteit en samenwerking, biedt dit nieuwe ministerie ook een kans om structurele problemen in de samenleving aan te pakken en de kwaliteit van leven voor veel Nederlanders te verbeteren.
Koos Dirkse,
Voorzitter Healthy Community Foundation
Oud projectleider Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening
Oud ziekenhuisdirecteur