Op 14 januari 1875 werd Albert Schweitzer geboren in Kaysersberg, Elzas-Lotharingen (destijds deel van het Duitse Keizerrijk, nu Frankrijk) en hij overleed op 4 september 1965 in Lambaréné, een stad in Gabon. Hij kwam uit een familie van predikanten, geleerden en musici. Een beroemde neef van hem was Jean-Paul Sartre, de Franse filosoof en schrijver van romans en toneelstukken. Schweitzer werd muzikant, filosoof, theoloog en arts en bovenal een echte humanitair. Zijn levensvisie was ‘eerbied voor het leven’, een filosofie die hem naar de oerwouden van Afrika bracht, waar hij velen genas en de levens van miljoenen mensen wereldwijd raakte.
Studies
Schweitzer groeide op in een religieus gezin, zijn vader was dominee, en toonde op jonge leeftijd al een buitengewone intelligentie en talent voor muziek. Als kind speelde hij orgel en piano. Hij was pas negen toen hij voor het eerst optrad in de kerk van zijn vader. Zijn muzikale talent leverde hem internationale erkenning op. In 1893 schreef Schweitzer zich in aan de Universiteit van Straatsburg. Hij behaalde in 1899 een doctoraat in de filosofie en een jaar later een doctoraat in de theologie en voltooide ook een proefschrift over de werken van Johann Sebastian Bach. Na zijn studie begon Schweitzer zijn carrière als organist en professor in de theologie.
In de voetsporen van zijn vader werd Schweitzer predikant van de Sint-Niklaaskerk in Straatsburg en werkte hij bijna tien jaar aan de Theologische Hogeschool van Sint-Thomas. In die tijd publiceerde hij onder andere een wetenschappelijke tekst getiteld ‘The Quest of the Historical Jesus’.
Wending
In 1905 nam zijn leven echter een drastische wending toen hij het boek “Die Ehrfurcht vor dem Leben” (Eerbied voor het leven) van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer las. Het artikel ontroerde hem dusdanig, dat hij onmiddellijk besloot een medische carrière na te streven, tot grote teleurstelling van zijn familie, collega’s en vrienden. De enige die hem steunde was een vrouw, genaamd Helene Bresslau, met wie hij uiteindelijk zou trouwen. Een vastberaden Schweitzer ging in 1905 op 30-jarige leeftijd opnieuw naar de Universiteit van Straatsburg en financierde zijn medische opleiding met vergoedingen van concertuitvoeringen en lezingen. Acht jaar later studeerde hij af met als specialisaties tropische geneeskunde en chirurgie.
Vertrek naar Afrika
De aankomst van Schweitzer en zijn vrouw in Frans-Congo was een uitdaging. Binnen een jaar brak de Eerste Wereldoorlog uit en als Duitse staatsburgers werden de Schweitzers beschouwd als vijanden van Frankrijk. In 1917 werden beiden als krijgsgevangenen geïnterneerd, eerst in de Pyreneeën, daarna in een voormalige psychiatrische inrichting in Saint Remy, waar Vincent van Gogh de laatste maanden van zijn leven opgesloten zat.
Na een vervroegde vrijlating verbleven de Schweitzers zes jaar in Europa. Gedurende die tijd handhaafde Dr. Schweitzer zijn medische vaardigheden, evenals zijn pastorale en muzikale interesses door verschillende artikelen te schrijven, waaronder On the Edge of the Primeval Forest, The Decay and Restoration of Civilization, Civilization and Ethics , en Christianity and the Religions of the Wereld.
Schweitzer keerde uiteindelijk in 1924 terug naar Lambaréné en bleef daar de rest van zijn leven. Helaas kon zijn vrouw Helene niet aan zijn zijde blijven, aangezien ze tijdens hun eerdere verblijf in Lambaréné tuberculose had opgelopen en niet goed genoeg was om de barre levensomstandigheden in de oerwouden van Afrika te weerstaan. Het was een moeilijke scheiding voor het gezin en Schweitzer moest het doen met brieven en zeldzame bezoeken. Na verloop van tijd verhuisde hun dochter Rhena (14 januari 1919 – 22 februari 2009) naar Afrika om bij haar vader te werken en nam uiteindelijk de leiding over de missie.
Leven in Afrika
In maart 1913 vertrokken Albert Schweitzer en zijn vrouw naar Afrika en stichtten op eigen kosten een ziekenhuis in Lambaréné in Frans Congo en volgens historische gegevens was het werk begonnen in een aangepast kippenhok. Het ziekenhuis bood medische zorg aan de lokale bevolking en diende als een belangrijk centrum voor gezondheidszorg in de regio. Schweitzer en zijn vrouw werkten samen met een team van artsen en verpleegkundigen om levensreddende behandelingen te bieden aan mensen die anders geen toegang hadden tot medische zorg.
Schweitzer’s benadering van geneeskunde en humanitaire hulp stond bekend als “Eerbied voor het leven“. Hij geloofde dat elk leven, zowel menselijk als dierlijk, heilig was en dat het onze plicht was om respect en zorg te tonen voor alle levende wezens. Deze filosofie vormde de basis van zijn werk in Lambaréné en inspireerde vele anderen over de hele wereld.
Naast zijn medische werk schreef Schweitzer ook verschillende boeken, waaronder “Out of My Life and Thought” en “The Philosophy of Civilization”. Hij ontving talloze onderscheidingen en erkenningen voor zijn werk, waaronder de Nobelprijs voor de Vrede in 1952.
Terwijl hij vanuit Lambaréné stroomopwaarts over de Ogowe-rivier werd vervoerd, scherpte Schweitzer zijn filosofie van ‘Eerbied voor het leven’ aan. Hij redeneerde dat de moraliteit van de mens zich zou moeten uitstrekken tot de hele schepping van het universum en dat relaties zowel zouden moeten worden verdiept als verbreed, waarbij elke persoon zou handelen in overeenstemming met zijn overtuigingen, zoals hijzelf had gedaan. Schweitzer was ook van mening dat iedereen een deel van zijn leven voor anderen zou moeten leven. Zijn filosofie omvatte niet alleen mensen, maar ook alle levende wezens, zoals bleek uit de veelheid aan dieren die het ziekenhuisterrein bevolkten.
Albert Schweitzer wordt nog steeds herinnerd als een van de grootste humanitaire personen van de 20e eeuw. Zijn toewijding aan het helpen van anderen, zijn filosofie van “Eerbied voor het leven” en zijn onvermoeibare inzet voor medische zorg hebben een blijvende impact gehad op de wereld. Zijn nalatenschap leeft voort in de vele organisaties en instellingen die zijn werk voortzetten en zijn idealen nastreven.
Een duurzame erfenis
Voor zijn medische en humanitaire werken won Schweitzer vele prijzen, waaronder eredoctoraten, de Goethe-prijs van Frankfurt en de Order of Merit, de hoogste burgerlijke onderscheiding van Groot-Brittannië. Dr. Schweitzer won ook de Nobelprijs voor de vrede, die hem op 10 december 1953 werd toegekend. Zoals was te verwachten, gebruikte hij de geldprijs van 33.000 dollar om de toevoeging van een lepravleugel in zijn ziekenhuis te financieren.
In de loop van zijn missie in Lambaréné groeide de bekendheid van Schweitzer en trok hij vrijwilligers, bewonderaars en journalisten aan, die hij allemaal verwelkomde om getuige te zijn van zijn overtuigingen. Hij zei graag dat “mijn leven is mijn argument”. De symbolische betekenis van Albert Schweitzer, de man van Lambaréné, inspireerde de oprichting van klinieken, weeshuizen en ziekenhuizen over de hele wereld, met name in Kameroen, Haïti, Frankrijk, Zuid-Amerika en het legendarische ziekenhuis van Tom Dooley in Laos.
In zijn boek, Albert Schweitzer’s Mission: Healing and Peace, schreef Norman Cousins: “De belangrijkste prestatie van Schweitzer was simpel. Hij was bereid het ultieme offer te brengen voor een moreel principe. Net als Gandhi lag de kracht van zijn oproep in verzaking. En omdat hij een opperste identificatie met andere mensen kon voelen, oefende hij een grotere kracht uit dan gewapende mannen. Het volstaat dat zijn woorden en werken bekend zijn en dat hij geliefd is en invloed heeft omdat hij mensen in staat stelde barmhartigheid te ontdekken op zichzelf. Hij bereikte talloze miljoenen menen, die hem nooit hebben gezien, maar die zich met hem konden identificeren vanwege het onzichtbare en schitterende feit van zijn eigen identificatie met hen.”
Albert Schweitzer stierf op 4 september 1965, op 90-jarige leeftijd, in zijn bescheiden kamer in Lambaréné, en werd begraven aan de oevers van de rivier de Ogowe, een eenvoudig zelfgemaakt kruis dat zijn graf markeerde. Tegenwoordig blijft zijn ziekenhuis in Lambaréné voorzien in de behoeften van de mensen in de regio.
Albert Einstein, vriend
Albert Schweitzer predikte niet en waarschuwde niet en droomde er niet van dat zijn voorbeeld een ideaal en troost zou zijn voor ontelbare mensen. Hij handelde gewoon uit innerlijke noodzaak.