Leverkanker, ook wel hepatocellulair carcinoom (HCC) genoemd, is een term die wordt gebruikt om verschillende vormen van kanker, die de lever aantasten, te beschrijven. De lever is een belangrijk orgaan in het lichaam dat helpt bij het verteren van voedsel, het verwijderen van gifstoffen en het reguleren van verschillende metabolische processen.
Oorzaken
Leverkanker ontwikkelt zich vaak als gevolg van langdurige schade aan de lever. Er zijn verschillende oorzaken en risicofactoren die het risico op leverkanker kunnen verhogen. Enkele van de belangrijkste oorzaken en risicofactoren zijn:
- Chronische virale hepatitis: Chronische infecties met hepatitis B-virus (HBV) of hepatitis C-virus (HCV) zijn belangrijke risicofactoren voor leverkanker. Deze virussen kunnen zich in de lever nestelen en ontstekingen en littekenvorming veroorzaken, wat het risico op HCC verhoogt.
- Levercirrose: Levercirrose is een ernstige aandoening waarbij het gezonde leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel. Cirrose kan het gevolg zijn van verschillende factoren, waaronder chronisch alcoholmisbruik, virale hepatitis, niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) en hemochromatose (ijzerstapeling in de lever). Cirrose verhoogt het risico op HCC aanzienlijk.
- Overmatig alcoholgebruik: Chronisch en overmatig alcoholgebruik kan leiden tot levercirrose en verhoogt het risico op leverkanker.
- Niet-alcoholische leververvetting (NAFLD): NAFLD is een aandoening waarbij vet zich ophoopt in de lever bij mensen die weinig tot geen alcohol consumeren. Het kan leiden tot leverontsteking en leverfibrose, waardoor het risico op HCC toeneemt.
- Aflatoxine-blootstelling: Aflatoxines zijn giftige stoffen geproduceerd door bepaalde schimmels die groeien op voedingsmiddelen zoals pinda’s, maïs en granen. Consumptie van voedingsmiddelen die zijn besmet met aflatoxine kan het risico op leverkanker verhogen.
- Hemochromatose: Hemochromatose is een genetische aandoening waarbij het lichaam te veel ijzer opslaat. Te veel ijzer in de lever kan leiden tot leverkanker.
- Diabetes: Mensen met diabetes, vooral type 2 diabetes, hebben een verhoogd risico op leverkanker, mogelijk als gevolg van de relatie tussen diabetes en NAFLD.
- Obesitas: Obesitas is geassocieerd met een verhoogd risico op leverkanker, vooral bij mensen met NAFLD.
- Roken: Roken is in verband gebracht met een licht verhoogd risico op leverkanker, vooral bij mensen met andere risicofactoren zoals virale hepatitis of alcoholmisbruik.
Het is belangrijk op te merken dat niet iedereen met deze risicofactoren leverkanker ontwikkelt, en veel mensen met leverkanker hebben mogelijk geen van deze risicofactoren. Preventie en vroegtijdige detectie zijn cruciaal, vooral als iemand bekend is met deze risicofactoren. Regelmatige gezondheidscontroles en screenings kunnen helpen bij het identificeren van leverkanker in een vroeg stadium, wanneer behandeling vaak effectiever is.
Vormen van leverkanker
Er zijn verschillende vormen van leverkanker, maar de meest voorkomende is hepatocellulair carcinoom (HCC). Andere minder voorkomende vormen van leverkanker zijn onder meer intrahepatische cholangiocarcinomen (biliaire kanker), angiosarcomen en hepatoblastomen (voornamelijk bij kinderen). Hier zijn de belangrijkste vormen:
- Hepatocellulair carcinoom (HCC): Dit is de meest voorkomende vorm van leverkanker en begint in de hepatocyten, de hoofdcellen van de lever. HCC wordt vaak geassocieerd met risicofactoren zoals chronische virale hepatitis (hepatitis B en C), levercirrose (littekenvorming in de lever), overmatig alcoholgebruik en blootstelling aan aflatoxine (een schimmelgifstof). HCC kan enkelvoudig of meervoudig zijn en heeft de neiging om snel te groeien.
- Intrahepatische cholangiocarcinomen: Deze vorm van leverkanker begint in de galwegen binnen de lever. Het wordt soms aangeduid als galwegkanker en verschilt van HCC omdat het zich niet ontwikkelt uit de hepatocyten. Risicofactoren voor intrahepatische cholangiocarcinomen omvatten galstenen, primaire scleroserende cholangitis (een inflammatoire aandoening van de galwegen), en blootstelling aan bepaalde chemicaliën.
- Angiosarcomen: Dit zijn zeldzame tumoren die zich ontwikkelen in de bloedvaten van de lever. Ze zijn over het algemeen agressief en moeilijk te behandelen.
- Hepatoblastomen: Deze vorm van leverkanker komt voornamelijk voor bij jonge kinderen. Het ontstaat in de cellen van de lever die normaal gesproken bijdragen aan de groei van de lever tijdens de embryonale ontwikkeling. Hepatoblastomen worden meestal vroeg ontdekt en hebben vaak een goede behandelingsprognose bij kinderen.
Symptomen
Leverkanker kan zich in de vroege stadia vaak zonder merkbare symptomen ontwikkelen, waardoor het moeilijk te detecteren is. Als de ziekte vordert, kunnen er echter symptomen en tekenen optreden. Het is belangrijk op te merken dat de symptomen van leverkanker kunnen variëren, afhankelijk van het type en het stadium van de kanker. Hier zijn enkele van de mogelijke symptomen van leverkanker:
- Vermoeidheid: Onverklaarbare vermoeidheid en zwakte kunnen optreden als gevolg van de verminderde leverfunctie die optreedt bij leverkanker.
- Verlies van eetlust en gewichtsverlies: Een verminderde eetlust en onbedoeld gewichtsverlies kunnen symptomen zijn van leverkanker.
- Pijn in de bovenbuik: Sommige mensen met leverkanker kunnen pijn of ongemak in de bovenbuik voelen, vooral in het rechter bovenkwadrant van de buik, waar de lever zich bevindt.
- Zwelling van de buik (ascites): Leverkanker kan leiden tot de ophoping van vocht in de buikholte, wat kan leiden tot zwelling en een opgeblazen gevoel.
- Geelzucht (icterus): Geelzucht is een aandoening waarbij de huid en het oogwit geel worden als gevolg van een ophoping van bilirubine in het lichaam. Leverkanker kan geelzucht veroorzaken omdat het de normale stroom van gal kan blokkeren.
- Jeuk (pruritus): Jeukende huid kan optreden als gevolg van geelzucht geassocieerd met leverkanker.
- Donkere urine en lichte ontlasting: Veranderingen in urinekleur (donkerder) en ontlastingkleur (lichter) kunnen optreden bij leverproblemen.
- Bloedingen en blauwe plekken: Leverkanker kan leiden tot verstoord stollingsmechanismen, wat zich kan uiten als overmatige bloedingen en blauwe plekken.
- Misselijkheid en braken: Sommige mensen met leverkanker kunnen zich misselijk voelen en braken.
- Algemene zwakte en slechte gezondheid: Leverkanker kan leiden tot een algemeen gevoel van malaise en slechte gezondheid.
Het is belangrijk op te merken dat deze symptomen ook verband kunnen houden met andere aandoeningen, en de aanwezigheid van een of meer van deze symptomen betekent niet noodzakelijkerwijs dat je leverkanker hebt. Als je echter aanhoudende of onverklaarbare symptomen ervaart, is het raadzaam om zo snel mogelijk medische hulp te zoeken. Leverkanker kan zich snel ontwikkelen, dus vroege detectie en behandeling zijn cruciaal voor een gunstige prognose. Een arts kan diagnostische tests uitvoeren, zoals bloedonderzoek, beeldvorming en een leverbiopsie, om de diagnose te bevestigen.
Diagnose
De diagnose van leverkanker omvat verschillende stappen en diagnostische tests. Hier is een overzicht van het proces dat wordt gevolgd bij het diagnosticeren van leverkanker:
- Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek: De arts zal eerst een gedetailleerde medische geschiedenis afnemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Ze zullen vragen stellen over je symptomen, risicofactoren en eerdere medische aandoeningen.
- Bloedonderzoek: Een bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om te zoeken naar afwijkingen in leverfunctietests en om te controleren op markers zoals alfa-fetoproteïne (AFP) en des-gamma-carboxyprothrombine (DCP), die kunnen wijzen op leverkanker.
- Beeldvorming: Verschillende beeldvormende tests kunnen worden gebruikt om de lever te visualiseren en tumoren op te sporen. Deze tests omvatten onder andere:
- CT-scan (computertomografie): Hiermee kunnen gedetailleerde beelden van de lever worden verkregen.
- MRI (magnetische resonantiebeeldvorming): Dit biedt gedetailleerde beelden van de lever en omliggende structuren.
- Echografie: Een echografie van de lever kan worden uitgevoerd om tumoren te detecteren en te beoordelen.
- PET-scan (positronemissietomografie): Dit kan helpen bij het identificeren van kankercellen die zich naar andere delen van het lichaam hebben verspreid.
- Leverbiopsie: Als er verdachte laesies in de lever worden gezien op beeldvorming, kan een leverbiopsie worden uitgevoerd. Tijdens een leverbiopsie wordt een klein stukje leverweefsel verwijderd en onder een microscoop onderzocht om de aanwezigheid van kankercellen te bevestigen en het type leverkanker te bepalen.
- Stadiëring: Als leverkanker wordt bevestigd, wordt de ziekte gestadiaerd om de omvang en verspreiding ervan te bepalen. Dit kan het nemen van extra beeldvormingstests, zoals een CT-scan van de borst en buik, omvatten.
- Genetische tests: In sommige gevallen kunnen genetische tests worden uitgevoerd om specifieke genetische veranderingen te identificeren die van invloed kunnen zijn op de behandelingsopties.
Eenmaal gediagnosticeerd, kan de behandeling van leverkanker variëren afhankelijk van het type en het stadium van de kanker. Dit kan chirurgie, levertransplantatie, ablatietherapie, chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie omvatten. Het is belangrijk om nauw samen te werken met een multidisciplinair team van medische professionals om de meest geschikte behandelingsopties te bepalen op basis van je specifieke situatie. Vroege opsporing en behandeling van leverkanker zijn essentieel voor een gunstige prognose.
Behandeling
De behandeling van leverkanker hangt af van verschillende factoren, waaronder het type leverkanker, het stadium van de ziekte, de algehele gezondheid van de patiënt en andere individuele overwegingen. Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden voor leverkanker, en in sommige gevallen kan een combinatie van behandelingen worden gebruikt. Hier zijn enkele van de belangrijkste behandelingsmodaliteiten:
- Chirurgie: Chirurgie is vaak de eerste behandelingskeuze als de leverkanker zich in een vroeg stadium bevindt en als de patiënt een goede algehele gezondheid heeft. Er zijn verschillende chirurgische opties, waaronder:
- Hepatectomie: Dit is een operatie waarbij een deel van de lever wordt verwijderd.
- Levertransplantatie: In sommige gevallen kan een levertransplantatie worden overwogen, vooral bij patiënten met cirrose of ernstige leveraandoeningen. Hierbij wordt de hele lever vervangen door een gezonde lever van een donor.
- Ablatietherapie: Ablatietherapie omvat het vernietigen van kankercellen met behulp van hitte, kou, elektriciteit of chemicaliën. Voorbeelden zijn radiofrequente ablatie (RFA), cryotherapie en alcoholablatie.
- Embolisatie: Deze procedure omvat het blokkeren van de bloedtoevoer naar de tumor door het plaatsen van kleine deeltjes of chemische stoffen in de bloedvaten die de tumor voeden. Transarteriële chemo-embolisatie (TACE) is een voorbeeld van een embolisatietechniek.
- Bestralingstherapie: Straling kan worden gebruikt om kankercellen te vernietigen of hun groei te vertragen. Stereotactische stralingstherapie (SRT) is een geavanceerde vorm van bestraling die zeer gerichte straling levert aan de tumor.
- Systemische therapie: Dit omvat het gebruik van medicijnen, zoals chemotherapie, gerichte therapie en immunotherapie, om kankercellen in het hele lichaam aan te vallen. Systemische therapieën worden vaak gebruikt bij gevorderde leverkanker.
- Klinische proeven: Patiënten met leverkanker kunnen overwegen deel te nemen aan klinische onderzoeken, waarin nieuwe behandelingen en benaderingen worden getest om de effectiviteit ervan te beoordelen.
De keuze van de behandeling wordt bepaald door een multidisciplinair team van medische professionals, waaronder chirurgen, oncologen, radiologen en levertransplantatiespecialisten. De behandeling kan variëren afhankelijk van de specifieke situatie van de patiënt. Het is belangrijk om open en eerlijk te communiceren met je behandelend arts om de beste behandelingsaanpak te bepalen op basis van jouw individuele behoeften en omstandigheden. Vroege detectie en behandeling van leverkanker zijn cruciaal voor een gunstige prognose.
Preventie
Het voorkomen van leverkanker is belangrijk, vooral omdat veel gevallen van leverkanker gerelateerd zijn aan risicofactoren die kunnen worden beïnvloed. Hier zijn enkele belangrijke preventieve maatregelen die kunnen helpen bij het verminderen van het risico op leverkanker:
- Vaccinatie tegen hepatitis B: Hepatitis B is een belangrijke risicofactor voor leverkanker. Door jezelf en je kinderen te laten vaccineren tegen hepatitis B, kun je het risico op infectie verminderen.
- Vermijd hepatitis C: Vermijd risicogedrag dat kan leiden tot hepatitis C-infectie, zoals het delen van naalden en onbeschermde seks met geïnfecteerde partners. Als je risico loopt, overweeg dan testen en behandeling.
- Matig alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan levercirrose veroorzaken, wat het risico op leverkanker verhoogt. Beperk alcoholgebruik tot een matige hoeveelheid of vermijd het indien mogelijk.
- Voorkom levercirrose: Chronische leverziekten, zoals levercirrose, verhogen het risico op leverkanker. Beheer en behandel aandoeningen zoals niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), chronische hepatitis en levercirrose volgens de aanbevelingen van je arts.
- Eet een gezond dieet: Een gezond dieet met veel groenten, fruit, volle granen, mager eiwit en weinig bewerkte voedingsmiddelen kan helpen bij het behoud van een gezonde lever.
- Bewaak je gewicht: Overgewicht en obesitas verhogen het risico op leverkanker, vooral bij mensen met levercirrose. Probeer een gezond gewicht te behouden door middel van lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd dieet.
- Vermijd blootstelling aan aflatoxine: Aflatoxine is een schimmelgifstof die in sommige voedingsmiddelen kan voorkomen, zoals pinda’s, granen en noten. Vermijd voedsel dat mogelijk is gecontamineerd met aflatoxine, vooral als je in een regio woont waar dit een probleem kan zijn.
- Gebruik medicatie met voorzichtigheid: Sommige medicijnen, zoals anabole steroïden en bepaalde hormonen, kunnen het risico op leverkanker verhogen. Gebruik medicijnen alleen zoals voorgeschreven door een arts.
- Jaarlijkse gezondheidscontroles: Regelmatige gezondheidscontroles kunnen helpen bij het opsporen van leveraandoeningen in een vroeg stadium. Dit kan het risico op leverkanker verminderen door vroege interventie.
Het volgen van deze preventieve maatregelen kan het risico op leverkanker verminderen. Het is belangrijk om regelmatig contact op te nemen met een arts voor gezondheidsadvies en screenings, vooral als je risicofactoren hebt voor leverkanker.