Stress is in de eerste plaats een fysieke reactie. Bij stress denkt het lichaam dat het wordt aangevallen en schakelt het over op de ‘vecht of vlucht’ modus, waarbij een complexe mix van hormonen en chemicaliën zoals adrenaline, cortisol en noradrenaline worden vrijgegeven om het lichaam voor te bereiden op fysieke actie. Dit veroorzaakt een aantal reacties van bloed dat naar spieren wordt geleid om onnodige lichaamsfuncties zoals de spijsvertering uit te schakelen.
Het probleem is als ons lichaam door onaangename situaties in een staat van stress terechtkomt. Wanneer de bloedstroom alleen de belangrijkste spieren bereikt, die nodig zijn om te vechten of te vluchten, wordt de hersenfunctie geminimaliseerd. Dit kan leiden tot een onvermogen om ‘juist te denken’; een toestand die een grote belemmering kan zijn voor zowel ons werk als thuis. Als we lange tijd in een staat van stress verkeren, kan dit schadelijk zijn voor onze gezondheid. De resultaten van verhoogde cortisolspiegels kunnen een toename van het suiker- en bloeddrukniveau en een afname van het libido betekenen.
De reactie van het lichaam op stress kan hoofdpijn, rugpijn of buikpijn veroorzaken. Stress kan ook je energie verminderen, je slaap verwoesten en er voor zorgen dat je je humeurig, vergeetachtig en lusteloos voelt.
Een stressvolle situatie veroorzaakt een reeks gebeurtenissen. Je lichaam maakt adrenaline vrij, een hormoon dat tijdelijk je ademhaling en hartslag versnelt en je bloeddruk verhoogt. Deze reacties bereiden je voor om de situatie aan te pakken, de “vecht of vlucht” reactie.
Wanneer er continu stress is, blijft je lichaam dagenlang of wekenlang in een hoge versnelling functioneren.
Iedereen voelt stress op verschillende manieren en reageert er ook verschillend op. Hoeveel stress je ervaart en hoe je erop reageert, kan leiden tot een breed scala aan gezondheidsproblemen en daarom is het van cruciaal belang om te weten wat je eraan kunt doen.
Maar als je stressreactie niet stopt en deze stressniveaus veel langer hoger blijven dan nodig is om te overleven, kan dit een negatieve invloed hebben op je gezondheid. Chronische stress kan verschillende symptomen veroorzaken en invloed hebben op je algehele welzijn. Symptomen van chronische stress zijn:
- prikkelbaarheid
- angst
- depressie
- hoofdpijn
- rugpijn
- pijn in de spieren
- maagpijn
- slapeloosheid
“Wanneer stress excessief is, kan het bijdragen aan hoge bloeddruk, ook hypertensie genoemd, astma, ontstekingen, prikkelbare darmsyndroom,” zei Ernesto L. Schiffrin, MD, Ph.D., chefarts bij Sir Mortimer B. Davis-Jewish General Hospital, professor en vice-voorzitter van onderzoek voor het Department of Medicine aan de McGill University in Montreal.
Stress en je hart
Meer onderzoek is nodig om te bepalen hoe stress bijdraagt aan hartziekten, de leidende moordenaar bij Amerikanen. Stress kan van invloed zijn op gedrag en factoren die het risico op hart- en vaatziekten verhogen: hoge bloeddruk en cholesterol, roken, lichamelijke inactiviteit en te veel eten. Hoewel het verband tussen stress en hartaandoeningen niet duidelijk is, kan chronische stress ertoe leiden dat sommige mensen te veel gaan roken en/of alcohol gaan drinken om de stress te ‘beheersen’, maar deze gewoonten kunnen de bloeddruk verhogen en kunnen de wanden van de slagaders beschadigen.
Kan het beheersen van stress hartziekten verminderen of voorkomen?
Het beheren van stress is noodzakelijk voor je algehele gezondheid. Onderzoekers bestuderen momenteel of het omgaan met stress effectief is voor hartziekten. Uit studies is gebleken, hoe goed behandeling of therapieën werken bij het verminderen van de effecten van stress op hart- en vaatziekten. Studies met psychosociale therapieën – met zowel psychologische als sociale aspecten – zijn veelbelovend in het voorkomen van tweede hartaanvallen. Na een hartaanval of een beroerte moeten mensen die zich depressief of angstig voelen door stress, met hun arts of andere beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg praten.
Hormonale problemen
Stress vermindert het ‘goede’ testosteron hormoon en verhoogt daarmee het ‘slechte’ oestrogeen hormoon. De levensstijl is dus van invloed op de balans van oestrogeen in het lichaam. Hierdoor kan een oestrogeendominantie ontstaan, waardoor een hormonale onbalans met als gevolg: vocht vasthouden. Na het 35ste levensjaar begint het oestrogeenpeil te dalen en is er dus nog meer kans op het vasthouden van vocht.
Centraal zenuwstelsel en endocriene systemen
Het centrale zenuwstelsel (CZS) is verantwoordelijk voor de “vecht of vlucht” -respons. In de hersenen krijgt de hypothalamus de bal aan het rollen en vertelt de bijnieren om de stresshormonen adrenaline en cortisol aan te maken. Deze hormonen doen het hart sneller kloppen en sturen bloed naar de gebieden die dit het meest nodig hebben in een noodgeval, zoals de spieren, hart, longen en andere belangrijke organen.
Wanneer de waargenomen angst weg is, moet de hypothalamus alle systemen vertellen om weer normaal te gaan functioneren. Als het centrale zenuwstelsel niet normaal terugkeert, of als de stressfactor niet verdwijnt, zal de stress aanhouden.
Chronische stress is ook een gedragsfactor zoals te veel eten of te weinig eten, alcohol- of drugsmisbruik en sociale afzondering.
Luchtwegen en cardiovasculaire systemen
Stresshormonen beïnvloeden de ademhalings- en cardiovasculaire systemen. Tijdens de stressreactie adem je sneller in, een poging om snel zuurstofrijk bloed naar je lichaam te verspreiden. Als je al een ademhalingsprobleem hebt zoals astma, emfyseem of embolieën, kan stress het nog moeilijker maken om te ademen.
Tijdens stress pompt je hart ook sneller. Stresshormonen zorgen ervoor dat je bloedvaten samentrekken en meer zuurstof naar je spieren leiden, zodat je meer kracht hebt om actie te ondernemen. Maar dit verhoogt ook de bloeddruk. Dientengevolge, zal frequente of chronische spanning uw hart te lang te hard laten werken. Wanneer uw bloeddruk stijgt, neemt ook het risico toe voor het krijgen van een hartaanval of een beroerte.
Spijsverteringskanaal
Onder stress produceert de lever extra bloedsuiker ( glucose ) om je een boost van energie te geven. Als men onder chronische stress verkeert, kan het lichaam deze extra glucosestoot misschien niet bijhouden. Chronische stress kan het risico de ontwikkeling vergroten van diabetes type 2.
De golf van hormonen, een snelle ademhaling en een verhoogde hartslag kunnen je ook van streek maken tijdens de spijsvertering. Je hebt meer kans op maagzuur of zure reflux dankzij een toename van maagzuur. Stress veroorzaakt geen zweren (een bacterie genaamd H. pylori doet dit meestal), maar het kan het risico verhogen en ervoor zorgen dat men last krijgt van maagzweren.
Stress kan ook invloed hebben op de manier waarop voedsel zich door het lichaam begeeft, wat leidt tot diarree of constipatie. Je zou ook last kunnen hebben van misselijkheid, braken of maagpijn.
Spierstelsel
De spieren worden gespannen om zichzelf te beschermen tegen verwondingen als men gestrest is. Ze hebben de neiging om weer te ontspannen als de stress vermindert. Doch als men constant onder stress verkeert, krijgen de spieren weinig kans om te ontspannen. Strakke spieren veroorzaken hoofdpijn, rugpijn, schouderpijn en pijn in andere delen van het lichaam. In de loop van de tijd kan dit een ongezonde cyclus veroorzaken als men stopt met sporten en pijnstillers moet gebruiken voor verlichting.
Seksualiteit en voortplantingssysteem
Stress is vermoeiend voor zowel lichaam als geest. Het is niet ongewoon om je verlangen te verliezen als je onder constante stress staat. Hoewel stress op de korte termijn ertoe kan leiden dat mannen meer van het mannelijk hormoon testosteron produceren, duurt dit effect niet lang.
Als de stress lang aanhoudt, kan het testosteronniveau van een man beginnen te dalen. Dit kan de productie van sperma verstoren en erectiestoornissen of impotentie veroorzaken. Chronische stress kan ook het risico op infectie van mannelijke voortplantingsorganen verhogen, zoals de prostaat en teelballen.
Voor vrouwen kan stress de menstruatiecyclus beïnvloeden. Het kan leiden tot onregelmatige, zwaardere of pijnlijkere periodes, waarbij de pijn vlak voord en tijdens de menstruatie zeer sterk uitstraalt naar de onderrug. Chronische stress kan ook de fysieke symptomen vergroten van de menopauze.
Immuunsysteem
Stress stimuleert het immuunsysteem, wat een voordeel kan zijn tijdens acute situaties. Deze stimulatie kan helpen infecties te voorkomen en wonden te genezen. Maar na verloop van tijd zullen stresshormonen het immuunsysteem verzwakken en de reactie van het lichaam op indringers van buitenaf, verminderen. Mensen met chronische stress zijn vatbaarder voor virale ziekten zoals griep en verkoudheid en andere infecties. Stress kan ook de tijd die nodig is om te herstellen van een ziekte of verwonding, verlengen.
Wat kun je doen aan stress?
Sporten, een positieve houding handhaven, niet roken, niet te veel koffie drinken, een gezond voedingspatroon volgen en een gezond gewicht nastreven, zijn goede manieren om met stress om te gaan, zei Schiffrin, die ook de Canadese onderzoekstoel Hypertensie en Vasculair Onderzoek bekleedt bij het Davis Institute for Medical Research.
Medicijnen zijn voor veel klachten nuttig, maar meestal niet voor stress. Sommige mensen nemen kalmeringsmiddelen om snel rustig te worden, maar het is op de lange termijn veel beter om te leren omgaan met je stress door middel van ontspanning- of stressbeheersingstechnieken. Zorg ervoor dat je stress niet verwart met angst. Als je last hebt van angst, spreek dan met je arts over een behandelplan, ook of je medicatie nodig hebt. Uitzoeken hoe stress je leven beïnvloedt, is een belangrijke stap om ermee om te gaan.
Als je stress hebt, wat doe je dan:
- eten om te kalmeren?
- praat en eet heel snel?
- alcohol drinken en/of roken?
- rondrennen, maar niet veel gedaan krijgen?
- te veel werken?
- treuzelen in alles?
- te weinig of teveel slapen of beide
- proberen om te veel dingen tegelijk te doen?
Het onderkennen van zelfs één van deze gedragingen kan betekenen dat je niet zo goed met stress kunt omgaan als zou moeten. Als je stress non-stop is, kan stressbeheersingstherapie ook helpen.