Zellweger-spectrumstoornissen zijn een groep zeldzame, genetische, multi systeem stoornissen, waarvan ooit werd gedacht, dat ze afzonderlijke entiteiten waren. Deze aandoeningen worden nu geclassificeerd als verschillende varianten van één ziekteproces. Samen vormen ze een spectrum van ziekte. Zellweger-spectrumstoornissen kunnen de meeste organen van het lichaam beïnvloeden. De ziekten worden veroorzaakt door defecten in één van de 13 genen, PEX-genen genoemd.
Tekenen
De tekenen en symptomen van het Zellweger-syndroom verschijnen meestal vlak na de geboorte en kunnen het volgende omvatten:
- slechte spierspanning (hypotonie)
- slechte voeding
- toevallen
- gehoorverlies
- verlies van gezichtsvermogen
- onderscheidende gelaatstrekken
- skeletafwijkingen
Sommige getroffen kinderen ontwikkelen ook levensbedreigende problemen met organen en weefsels, zoals de lever, het hart en de nieren. Kinderen met het Zellweger-syndroom overleven meestal niet het eerste levensjaar. Zellweger syndroom wordt veroorzaakt door mutaties in één van ten minste 12 genen; mutaties in het PEX1- gen zijn de meest voorkomende oorzaak. Het is erfelijk op een autosomaal recessieve wijze. Er is geen remedie voor het Zellweger-syndroom; behandeling is over het algemeen symptomatisch en ondersteunend.
Oorzaak
Zellweger syndroom wordt veroorzaakt door wijzigingen (mutaties) in één van ten minste 12 verschillende genen, die betrokken zijn bij het ontstaan en de juiste functie van peroxisomen. Peroxisomen zijn structuren in cellen, die betrokken zijn bij veel chemische processen, die nodig zijn voor het goed functioneren van het lichaam. Ze zijn van vitaal belang voor de juiste afbraak van vetzuren en de productie van bepaalde lipiden (vetten), die belangrijk zijn voor het zenuwstelsel en de spijsvertering. Ze spelen ook een rol bij de verwijdering van afval en helpen bij de ontwikkeling en functie van de hersenen. Mutaties in de genen die verantwoordelijk zijn voor het Zellweger-syndroom veroorzaken een disfunctie van peroxisomen, wat leidt tot de tekenen en symptomen van de aandoening.
Erfelijkheid
Zellweger syndroom is erfelijk op een autosomale recessieve wijze. Dit betekent dat een persoon een verandering moet hebben (mutatie) in beide exemplaren van het verantwoordelijke genoom. De ouders van een getroffen persoon dragen meestal elk een gemuteerde kopie van het gen en worden aangeduid als dragers. Dragers hebben geen tekenen of symptomen van de aandoening. Wanneer twee dragers van een autosomaal recessieve aandoening kinderen hebben, heeft elk kind een risico van:
- 25% (1 op 4) om de aandoening te hebben
- een risico van 50% (1 op 2) om een drager te zijn, zoals elk van de ouders
- 25% kans om de voorwaarde niet te hebben en geen drager te zijn.
Diagnose
Een diagnose van een Zellweger syndroom wordt meestal verdacht, wanneer kenmerkende tekenen en symptomen aanwezig zijn bij de geboorte, inclusief de onderscheidende gelaatstrekken. Tests die specifieke stoffen in bloed- of urinemonsters meten of detecteren, kunnen een diagnose van het Zellweger-syndroom bevestigen. Er kunnen aanvullende tests op bloed- en urinemonsters worden uitgevoerd om andere stoffen te vinden, die verband houden met de aandoening. Ultrageluid kan worden gebruikt om cysten op de nieren of een vergrote lever te zoeken. Een genetische test om een te vinden mutatie in één van de genen, geassocieerd met Zellweger-spectrumstoornissen kan ook worden gebruikt om de diagnose te bevestigen.
Behandeling
Er is momenteel geen remedie of effectieve behandeling voor het Zellweger syndroom. Management is ondersteunend en gebaseerd op de tekenen en symptomen die in elke persoon aanwezig zijn. Voor zuigelingen met voedingsproblemen kan het bijvoorbeeld nodig zijn om een voedingssonde te plaatsen om een juiste inname van calorieën te garanderen. Zorg wordt meestal afgehandeld door een team van specialisten, zoals kinderartsen, neurologen, chirurgen, audiologen (behandelen gehoorproblemen), oogartsen (behandelen problemen met het gezichtsvermogen) en orthopeden (behandelen skeletafwijkingen).
Prognose
De lange termijn vooruitzichten (prognose) voor zuigelingen met het Zellweger syndroom is summier. De meeste baby’s overleven niet na de eerste 6 maanden van hun leven en bezwijken meestal aan ademnood, gastro-intestinale bloedingen of leverfalen. Hoewel er momenteel geen specifieke behandeling voor het Zellweger-syndroom bestaat, is er aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het begrijpen van de moleculaire en biochemische aspecten van de aandoening, die volgens onderzoekers in de toekomst zullen leiden tot nieuwe onderzoeksstrategieën en nieuwe therapieën.