Dopamine wordt wel de ‘feel good’ neurotransmitter genoemd. In veel opzichten is dat zo. De chemische formule voor dopamine is C8H11NO2 (2-ethaanamine). Het is één van de zes zogenaamde ‘knuffelhormonen’ die tot noch toe bekend zijn. Dopamine komt vrij wanneer je hersenen een beloning verwachten.
Knuffelhormonen
Er zijn tot dusver 6 zogenaamde liefdeshormonen bekend.
- Adrenaline (verliefd gevoel, vluchtgedrag)
- Dopamine (verliefd gevoel)
- Endorfine (gelukkig en blij)
- Fenylethylamine (liefdespeptide)
- Oxytocine (liefdeshormoon)
- Vasopressine (werkt voor mannen als oxytocine bij vrouwen)
Hoe beïnvloedt Dopamine het lichaam?
Dopamine wordt sterk geassocieerd met plezier en beloning. Zo simpel is het natuurlijk niet. In feite gebeurt er veel meer door deze complexe chemische stof. Dopamine is betrokken bij het neurologische en fysiologische functioneren. Het draagt bij aan de motorische functie, stemming en zelfs onze besluitvorming. Het wordt ook geassocieerd met sommige bewegings- en psychiatrische stoornissen.
Wat is dopamine?
Dopamine is een neurotransmitter, die in de hersenen wordt aangemaakt. Kortom, het werkt als een chemische boodschapper tussen neuronen. Dopamine komt vrij wanneer je hersenen een beloning verwachten. Wanneer je een bepaalde activiteit met plezier gaat associëren, is anticiperen misschien al genoeg om het dopaminegehalte te verhogen. Het kan een bepaald voedsel, seks, winkelen of zo ongeveer alles zijn waar je van geniet.
Stel dat je ’troostmaaltijd’ is zelfgemaakte dubbele chocoladekoekjes. Je hersenen kunnen dopaminegehalte verhogen als je ze ruikt tijdens het bakken of als ze uit de oven komen. Wanneer je ze eet, werkt de stroom dopamine om dit verlangen te versterken en zich te concentreren op het bevredigen ervan in de toekomst. Het is een cyclus van motivatie, beloning en bekrachtiging.
Stel je nu voor dat je de hele dag naar die koekjes verlangt, maar je collega’s hebben dit afgezwakt toen je op een zijspoor kwam door een telefonische vergadering. Je teleurstelling kan je dopaminegehalte verlagen en je humeur temperen. Het kan ook je verlangen naar een dubbele hoeveelheid chocoladekoekjes versterken. Nu wil je ze nog meer.
Afgezien van zijn “feel good” -functie, is dopamine betrokken bij veel lichaamsfuncties. Deze omvatten:
- bloedstroom
- spijsvertering
- functioneren
- hart- en nierfunctie
- geheugen en focus
- stemming en emoties
- motorische controle
- pijnverwerking
- pancreasfunctie en insulineregulatie
- plezier en beloningszoekgedrag
- slaap
- stress reactie
Houd er rekening mee dat dopamine niet alleen werkt. Het werkt samen met andere neurotransmitters en hormonen, zoals serotonine en adrenaline. Een reeks omgevingsfactoren heeft ook invloed op je fysieke en psychologische welzijn.
Hoe voel je je door dopamine?
De juiste hoeveelheid dopamine gaat meestal gepaard met een redelijk goed humeur. Het is ideaal voor leren, plannen en productiviteit. Dopamine draagt bij aan gevoelens van:
- alertheid
- focus
- motivatie
- geluk
Een overcapaciteit van dopamine kan tijdelijke euforie veroorzaken.
Kun je zien of je een dopamine-tekort hebt?
Lage dopamine is een reden waarom je misschien niet in de beste stemming bent. Je hebt misschien:
- verminderde alertheid
- moeite met concentreren
- minder motivatie en enthousiasme
- slechte coördinatie
- bewegingsmoeilijkheden
Slaapgebrek kan het dopaminegehalte verlagen. Een gebrek aan dopamine kan u slaperig maken, maar niet slapen kan ook uw dopamine verlagen. Een kort onderzoek in 2012 wees uit dat slaapgebrek kan leiden tot een merkbare vermindering van de beschikbaarheid van dopaminereceptoren in de ochtend. Sommige aandoeningen die kunnen worden geassocieerd met een laag dopamine-effect zijn:
- Ziekte van Parkinson: symptomen zijn onder meer trillingen, vertraagde beweging en soms psychose
- depressie: symptomen zijn onder meer verdriet, slaapproblemen en cognitieve veranderingen
- Dopamine Transporter Deficiency Syndroom (DTDS), ook bekend als infantiele parkinsonisme-dystonie. Deze aandoening veroorzaakt bewegingsafwijkingen, die vergelijkbaar zijn met die van de ziekte van Parkinson
Wat gebeurt er als je te veel dopamine hebt?
Zeer hoge waarden van dopamine kunnen ervoor zorgen dat je je op zijn minst op de top van de wereld voelt, althans voor een tijdje. Het kan je ook in een serieuze overdrive brengen. Bovendien kan het een bijdragende factor zijn bij:
- manie
- hallucinaties
- wanen
Teveel dopamine kan een rol spelen bij:
- zwaarlijvigheid
- verslaving
- schizofrenie
Hoe beïnvloeden medicijnen het dopaminegehalte?
Bepaalde geneesmiddelen kunnen een wisselwerking hebben met dopamine op een manier die verslavend wordt. Nicotine, alcohol of andere drugs met verslavende eigenschappen activeren de dopaminecyclus. Deze stoffen kunnen een snellere, veel intensere dopaminerush veroorzaken dan je zou krijgen van die dubbele chocoladekoekjes. Het is zo’n krachtige rush, dat je meer wilt en zo snel mogelijk.
Zoals een gewoonte zich voordoet, reageren de hersenen door de dopamine af te bouwen. Nu heb je meer van de stof nodig om datzelfde plezierniveau te bereiken. Overactivering heeft ook invloed op dopaminereceptoren op een manier, waardoor je de interesse in andere dingen verliest. Dat kan je dwangmatiger maken. Je bent steeds minder bestand tegen het gebruik van deze stoffen.
Als het meer een behoefte , is dit verslaving. Als je probeert te stoppen, kun je lichamelijke en emotionele ontwenningsverschijnselen krijgen. Zelfs als je lange tijd bent gestopt met het gebruik van de stoffen, kan blootstelling aan de stof je verlangen opwekken en het risico lopen op een terugval.
Dopamine draagt niet de enige verantwoordelijkheid voor het creëren van verslaving. Andere zaken, zoals genetica en omgevingsfactoren spelen ook een rol.
Hoe beïnvloeden hormonen de dopamineniveaus?
Dopamine werkt ook samen met andere neurotransmitters en hormonen. Zo is de neurotransmitter glutamaat betrokken bij de plezier- en beloningscyclus in de hersenen. Tijdens een onderzoek uit 2014 is gekeken hoe stress en geslachtshormonen dopamine-neurotransmissie tijdens de adolescentie beïnvloeden. De onderzoekers merkten op dat testosteron , oestrogeen en glucocorticoïden met elkaar in wisselwerking staan en de dopamineniveaus beïnvloeden. Dit kan de rijping van de hersenen en de cognitieve functie tijdens de adolescentie en in de volwassenheid beïnvloeden.
Een onderzoek uit 2015 wees uit, dat neurotransmitters door veel dingen worden beïnvloed. De onderzoekers schreven dat geslachtshormonen ‘sterk verweven’ zijn met:
- dopamine
- serotonine
- GABA (Gamma-aminoboterzuur)
- glutamaat
Deze interacties zijn ingewikkeld en worden niet helemaal begrepen. Meer onderzoek is nodig om volledig te begrijpen hoe dopamine interageert met andere neurotransmitters en hormonen.
Tot slot
Dopamine’s roem komt voort uit het effect op stemming en plezier, evenals de cyclus van motivatie, beloning en versterking. We weten dat dopamine veel vitale neurologische en cognitieve functies vervult. Ondanks veel onderzoek is er nog veel te leren over de interacties van dopamine met andere neurotransmitters en hormonen. Raadpleeg uw arts als u bewegingsstoornissen, symptomen van een stemmingsstoornis heeft of denkt dat u verslaafd bent.
Zie ook: