Chronische bronchitis is een aanhoudende infectie en ontsteking van de grotere luchtwegen van de longen, de bronchiën. Er zijn twee hoofdbronchiën in de longen (rechts en links), die zich splitsen van de luchtpijp. Chronische bronchitis treedt op als onderdeel van het ziektecomplex dat bekend staat als chronische obstructieve longziekte (COPD), waaronder ook emfyseem en kleine luchtwegaandoeningen vallen. Chronische bronchitis verwijst specifiek naar chronische hoest en dagelijkse slijmproductie gedurende ten minste drie maanden van twee of meer opeenvolgende jaren. Andere oorzaken van chronische hoest moeten worden uitgesloten voordat de diagnose wordt gesteld.
Risicofactoren voor chronische bronchitis
Chronische bronchitis komt veel voor bij rokers. In westerse landen komt naar schatting chronische bronchitis voor bij ongeveer 18% van de mannelijke en 14% van de vrouwelijke rokers, vergeleken met respectievelijk 7% en 6% van de niet-rokers. De volgende predisponerende factoren zijn geïdentificeerd:
-
- Sigarettenrook Dit is verreweg de belangrijkste factor bij de ontwikkeling van chronische bronchitis. De ziekte komt 4 tot 10 keer vaker voor bij zware rokers, ongeacht leeftijd, geslacht, beroep en woonplaats. Er is een direct verband tussen de intensiteit van roken en vermindering van de longfunctie en sterfte door ziekte. Degenen die 30 sigaretten per dag roken, hebben 20 keer meer kans om te overlijden aan chronische bronchitis en COPD dan niet-rokers.
- Vervuiling Niet-rokers, die worden blootgesteld aan zware luchtverontreiniging kunnen chronische bronchitis ontwikkelen. Dit is het gevolg van irritatie van de luchtwegen door inademing van gifstoffen en dampen.
- Familiegeschiedenis Deze speelt een rol bij de ontwikkeling van COPD en chronische bronchitis.
- Luchtweginfecties Hoewel infectie niet als verantwoordelijk wordt beschouwd voor het ontstaan van chronische bronchitis, is het een belangrijke factor bij het in stand houden van de ziekte en het veroorzaken van exacerbaties.
Progressie
In de beginfase van chronische bronchitis zal men gewoonlijk symptomen van hoest hebben, die aanzienlijke hoeveelheden sputum produceren zonder enige significante kortademigheid. De overtollige slijmproductie wordt veroorzaakt door vergroting van de slijmklieren en een verhoogd aantal slijmafscheidende slijmbekercellen in de luchtwegen. De kleine luchtwegen zelf raken dan ontstoken, maar in dit stadium wordt de ziekte als grotendeels omkeerbaar beschouwd. Stoppen met roken zal de luchtwegontsteking oplossen.
Naarmate de ziekte voortschrijdt, is er progressieve abnormale celgroei (squameuze metaplasie genaamd) en fibrose (verharding) van de bronchiën. Dit veroorzaakt een beperking van de luchtstroom en symptomen van kortademigheid. Symptomen van kortademigheid zijn meestal aanwezig bij inspanning. Men kan andere tekenen van COPD krijgen, zoals cyanose (blauwachtige verkleuring van de lippen en huid). Emfyseem kan in dit stadium ook aanwezig zijn, wat leidt tot ernstigere kortademigheid en beklemming op de borst. Als chronische bronchitis ernstig blijft, kunnen er enkele andere complicaties optreden, waaronder:
-
- Secundaire polycytemie Dit is een toename van het aantal rode bloedcellen in het bloed om te proberen het verlaagde zuurstofgehalte te compenseren. Het bloed wordt vervolgens ‘dikker’ met een trage doorstroming, wat kan leiden tot stolling.
- Hartfalen.
- Pneumothorax (doorboorde long).
- Ademhalingsfalen Dit wordt vaak veroorzaakt door acute infectieuze exacerbaties. De dood kan soms optreden door ernstige achteruitgang van de ademhalingsfunctie.
Symptomen
Chronische bronchitis wordt klinisch gedefinieerd als de patiënt een hoestproductie van sputum heeft, gedurende ten minste 3 maanden per jaar, gedurende 2 opeenvolgende jaren. Als er ook sprake is van een beperking van de luchtwegen, kan men symptomen krijgen van piepende ademhaling, beklemming op de borst en kortademigheid. De arts zal veel vragen stellen over de symptomen, inclusief wanneer ze zijn begonnen, hoe lang ze duren en eventuele triggerende factoren.
Symptomen kunnen worden verergerd door factoren zoals koud, mistig weer en luchtverontreiniging. Bovendien zal de arts een gedetailleerde medische geschiedenis en familiegeschiedenis opnemen om andere oorzaken van hoest en sputumproductie uit te sluiten. Roken is essentieel omdat dit de belangrijkste oorzaak is van chronische bronchitis.
Het kan moeilijk zijn om symptomen van chronische bronchitis te onderscheiden van emfyseem en beide aandoeningen komen vaak samen voor. Als men hoest en kortademig is, kan de arts COPD diagnosticeren in plaats van alleen chronische bronchitis.
Klinisch onderzoek
De arts zal het ademhalingssysteem gedetailleerd onderzoeken. Dit omvat het inspecteren van de borstkas, het meten van de borstuitzetting en luisteren naar de ademgeluiden. Belangrijke signalen waar de arts naar op zoek zal zijn, zijn onder meer:
-
- Productieve hoest.
- Cyanose (blauwachtige verkleuring).
- Tachypneu Een versnelde ademhalingsfrequentie.
- Gebruik van bijkomende spieren.
- Hyper-expansie van de borst. Bij gevorderde ziekte kan de borstwand tonvormig worden.
- Verminderde uitzetting van de borst.
- Verminderde ademgeluiden, piepende ademhaling en gekraak.
- Tekenen van hartfalen zoals perifeer oedeem (zwelling) kunnen aanwezig zijn bij gevorderde ziekte.
Patiënten met chronische bronchitis worden klassiek omschreven als “blauwe zwellingen”, vanwege de aanwezigheid van cyanose en oedeem. Ze hebben een verminderde ventilatie en zijn niet erg buiten adem. Er is een laag zuurstofgehalte in het bloed en een hoog koolstofdioxidegehalte, die andere symptomen kunnen veroorzaken, zoals lage polsslag, asterixis (trillen van de handen) en in ernstige gevallen verwarring en progressieve sufheid.
Patiënten met overwegend emfyseem worden daarentegen beschreven als “roze puffers”, omdat ze erg buiten adem zijn en hyperventileren (met samengeknepen lippen), maar een bijna normaal zuurstof- en koolstofdioxidegehalte in het bloed hebben. Deze klinische symptomen zijn echter niet altijd betrouwbaar en correleren niet altijd met de pathologie.
Diagnose
De arts kan een aantal tests laten uitvoeren om de diagnose chronische bronchitis te bevestigen en om de bijbehorende luchtwegbeperking op te sporen. Deze tests kunnen zijn:
-
- Bloedonderzoek Specifiek kijken naar de concentratie van rode bloedcellen, die verhoogd kan zijn door het chronische gebrek aan zuurstof in het lichaam.
- Röntgenfoto van de borst Dit helpt bij het aantonen van hyperuitbreiding van de longen, geassocieerd met chronische bronchitis en COPD. De longvelden zien er vergroot en leeg uit en kunnen het diafragma platleggen.
- Elektrocardiogram (ECG) Dit kan tekenen van rechterhartfalen detecteren (een complicatie van chronische bronchitis en COPD).
- Long- / longfunctietests Spirometrie is de beste test om luchtstroombeperkingen en obstructies te detecteren. In tegenstelling tot astma is de beperking van de luchtstroom niet omkeerbaar.
- Bloedgassen Deze kunnen ook normaal zijn, maar in de latere stadia van de ziekte kunt u een laag zuurstof- en koolstofdioxidegehalte hebben.
- CT met hoge resolutie Dit wordt soms gebruikt bij patiënten met COPD. Het is het beste voor het detecteren van emfyseem en bullae (grote verwijde luchtruimten).
Prognose
Chronische bronchitis zelf veroorzaakt geen toename van de mortaliteit, tenzij er een bijbehorende afname van de longfunctie is. De algehele prognose hangt daarom af van:
-
- Of men doorgaat met roken Stoppen met roken zal de symptomen bij 90% van de patiënten verbeteren. Zelfs als men een ernstige ziekte heeft, hebben onderzoeken aangetoond dat het stoppen met roken de overleving verhoogt.
- De huidige longfunctie.
- Aanwezigheid van andere complicaties zoals hartfalen en ademhalingsfalen.
- Frequentie van exacerbaties.
Chronische bronchitis met ernstige kortademigheid heeft een slechte prognose: ongeveer 50% van de patiënten overlijdt na 5 jaar. De dood wordt meestal veroorzaakt door een afname van de longfunctie door infectieuze exacerbaties.
Behandeling
Chronische bronchitis moet worden behandeld als er sprake is van een beperking van de luchtwegen. De behandeling volgt dezelfde algemene principes als de behandeling van COPD. De meeste behandelingen beheersen en verbeteren alleen de symptomen.
Alleen stoppen met roken en zuurstoftherapie (bij mensen met een gevorderde ziekte) veranderen het verloop van de ziekte. Stoppen met roken is het beste wat men kan doen, ongeacht het stadium en de ernst van de ziekte, vertraagt de progressie en verlengt het leven. Andere behandelingen worden hieronder beschreven.
Geneesmiddelentherapie
Geneesmiddelen kunnen worden gebruikt voor langdurige onderdrukking van symptomen of voor de behandeling van acute exacerbaties. Bronchodilatoren (zoals Ventolin, Seretide en Atrovent via puffer of vernevelaar) en corticosteroïden worden gebruikt voor symptoomcontrole. De arts zal meestal een proef met orale steroïden geven om te zien of men reageert, voordat men langdurige inhalatiesteroïden gebruikt. Antibiotica worden ingenomen voor kortdurende verergeringen van de ziekte. De arts kan ook middelen voorschrijven om de dikte van het sputum te verminderen (mucolytica genaamd, bijvoorbeeld acetylcysteïne). Onderzoeken hebben aangetoond dat deze middelen de frequentie van exacerbaties kunnen verminderen.
Longrevalidatie
Het is aangetoond dat fysiotherapie van de borst helpt bij het verwijderen van secreties in de luchtwegen. Er zijn verschillende technieken beschikbaar die helpen bij het verwijderen van sputum en die de beademing voor patiënten verbeteren. De arts zal ook laten deelnemen aan oefenings- of longrevalidatieprogramma’s, waarvan is aangetoond dat ze de inspanningstolerantie verhogen, symptomen verlichten en de kwaliteit van leven verbeteren.
Zuurstoftherapie
Als men een ernstige luchtstroombeperking heeft, heeft men mogelijk zuurstoftherapie thuis nodig, soms tot 19 uur per dag. Zuurstof kan worden toegediend via neuspennen of masker. Het is aangetoond dat deze behandeling de levensduur verlengt van patiënten met ernstige COPD, die zijn gestopt met roken.
Andere middelen
Vaccinaties Het is belangrijk dat men jaarlijkse griepvaccinatie en pneumokokkenvaccin krijgt. Dit zal helpen om effectieve exacerbaties door deze middelen te verminderen.
Diuretica Als de chronische bronchitis wordt gecompliceerd door rechterhartfalen, kan men worden behandeld met tabletten om het overtollige vocht te verwijderen.
Raadpleeg de arts voor meer gezondheidsinformatie over chronische bronchitis en een geschikte behandeling.
Zie ook: