Eindejaarsgedachten 2020

Het jaar 2020 zal ongetwijfeld de geschiedenisboeken ingaan als het ‘Kroonjaar’. Niet zo zeer dat het een jaar was met economische hoogtij, hemels welzijn van de burgers en het optimaal functioneren van de koning en de regering. Met het woord ‘Kroon’ bedoel ik de latijnse term: Çorona’. Het was niet alleen het virus dat roet in het eten gooide, maar het virus zorgde er wel voor, dat het falen van beleid sterk naar boven kwam. Over veel aspecten van het beleid, zoals woningbouw, de EU, landbouw, belastingdienst, valt veel te vertellen, maar ik houd het even bij mijn eigen vakgebied: de zorgsector. 

Enige achtergrond
Met een brede automatiseringsachtergrond en 13 jaar ervaring op een ministerie ben ik exact 40 jaar geleden, op 1 januari 1981, in dienst getreden van het Academisch Ziekenhuis Leiden (thans LUMC). Een jaar later ben ik, naast mijn werk, de studie geneeskunde aan de Universiteit Leiden gestart. Een zware klus, een dag studie, een fulltime baan en vier kleine kinderen, die alle aandacht vroegen.
Met dit alles heb ik de jaren daarna zeer veel ervaring opgedaan, ziekenhuis breed en later binnen de 44 ziekenhuizen, waarmee ik een samenwerkingsverband had gesloten.

Diagnose Behandel Combinatie (DBC)
Op 1 januari 2005 werd de oude ziekenhuisfinanciering vervangen door de DBC. Dit is een code binnen de ziekenhuizen, die het geheel van een zorgbehandeling omschrijft. (Bijvoorbeeld: diagnose blindedarmontsteking met voorbehandeling, opname, operatie, nabehandeling). Aanvankelijk ging men uit van 400 verschillende codes, maar dat bleek te weinig. Het aantal codes werd uitgebreid met 33.000 codes. Dit bleek later zo’n ingewikkelde opzet te zijn, dat men per 1 januari 2012 DOT (DBC’s op weg naar transparantie) heeft ingevoerd. De DBC-systematiek is door minister Hans Hoogervorst (VVD) ingevoerd.
Deze systematiek is opgesteld door managers, van achter een bureau. De tarieven hiervan zijn bepaald en niet berekend. Daarentegen gebruiken veel landen om ons heen, ook de VS en Australië DRG’s (Diagnose Relatie Groepen). Deze zijn opgesteld vanuit de medische praktijk en de tarieven hierin zijn berekend.

Zorgstelsel
In de laatste 20 jaar van de vorige eeuw was het zorgstelsel veel ingewikkelder dan het huidige en de automatisering en het dataverkeer stond nog in de kinderschoenen. Er waren drie soorten verzekeringen (ziekenfonds, particulier en privé patiënten) en veel werd handmatig verwerkt. De premie was laag en er was geen eigen risico en geen eigen bijdragen. Toch was de zorg optimaal, geen lange wachttijden en bij twijfel kon een medisch specialist, zonder tussenkost van een huisarts en extra kosten, doorverwijzen naar een collega specialist van een andere afdeling (intercollegiaal consult).
Op 1 januari 2006 is door minister Hans Hoogervorst (VVD) het nieuwe zorgstelsel ingevoerd. Eén van de grote verschillen met het vorige systeem was, dat marktwerking werd toegepast met als reden: de zorgaanbieders zouden elkaar gaan beconcurreren, waardoor de zorg goedkoper zou worden.
Alle taken werden uitgevoerd door particuliere zorgverzekeraars, die een blanco cheque van de regering ontvingen om hun taken uit te voeren. Alle kosten werden gedekt door de burger via de zorgpremie, eigen risico, eigen bijdragen, eigen kosten en het merendeel, via de belastingen. Op dit moment betaalt iedere Nederlandse burger (ook zuigelingen en hoogbejaarden), gemiddeld rond de 6.000 euro per jaar).
Voor de Healthy Community Foundation heb ik, in overleg met praktijkhouders, een Zorgplan geschreven, waarin vele punten ter verbetering van het zorgstel staan beschreven.

Ontwikkeling zorgkosten
Sinds de invoering van de nieuwe zorgwet zijn de kosten de pan uit gerezen. De totale zorgkosten vanaf 1990 geven de volgende bedragen aan in miljarden euro’s (bron CBS):

Zorgpreventie
De zorg in ons land is gericht op ‘ziekzijn’ en behandelen. Veel hiervan kan worden voorkomen, door preventie te hanteren. Overgewicht, diabetes-II en hoge bloeddruk neemt hand-over-hand toe.
Zorgverzekeraars besteden miljoenen aan sponsoring van sportteams. Kan dit geld niet beter besteed worden aan gratis abonnementen van sportstudio’s voor hun verzekerden?
Preventie is ook meer (bevolkings)onderzoeken en dit niet alleen van de collectebus laten afhangen. Borst-, baarmoeder- en prostaatkankeronderzoek moeten veel vaker worden uitgevoerd. Vooral de eerste twee moet vanaf 30 jaar jaarlijks plaatsvinden. Er worden nog teveel vrouwen getroffen door deze verschrikkelijke aandoeningen.
Verschillende keren heb ik verbeterpunten voor de zorg gepubliceerd, die onder meer hier zijn terug te vinden.

Rampscenario
De invoering van de DBC, tezamen met dit nieuwe zorgstelsel hebben ervoor gezorgd, dat het zorgstelsel sinds de invoering 60% duurder is geworden en de burger een groot deel van zijn of haar inkomen aan zorg moet betalen. Veel zorgpersoneel verlaten hun vak, omdat de taken te zwaar worden en men zwaar ondergewaardeerd wordt. Veel professionals worden vervangen door managers, consultants en ander administratief personeel. Een kleine 40% van de zorgkosten gaat momenteel op aan administratie- en automatiseringskosten. De zeer ingewikkeldheid van het zorgstelsel brengt met zich mee, dat, naast de vele administraties, ook veel dure externe krachten worden ingehuurd.
Om gezichtsverlies te voorkomen zullen partijen zoals de VVD niet van het DBC afstappen en overgaan op de veel goedkopere internationale DRG-systematiek.
Tijdens de begroting voor het aankomende jaar wordt gekeken naar de ’totale jaarkosten’ gekeken en niet naar de uitgaven. Komt men niet uit met de zorgpremie of het eigen risico, dan gaan deze gewoon het jaar daarop omhoog. Ook worden er eenvoudig behandeling uit het basispakket gegooid.
Vele malen is opgeroepen om facturen van behandelingen voor de patiënt zichtbaar te maken, om de patiënt bewustwording bij te brengen, maar met dit systeem is dat onmogelijk. Het enige dat kan worden geproduceerd is: kleine, middelgrote of grote ingreep.
Daarnaast werden, zonder enig ingrijpen van de regering, twee ziekenhuizen failliet verklaard, klinieken, (hulp)afdelingen gesloten en het aantal IC’s en MC’s gereduceerd. Personeel werd, al dan niet via natuurlijk verloop, de wacht aangezegd en het vertrokken personeel werd vervangen door managers, consultants of ander administratief of automatiseringspersoneel.
Vandaag nog werden er twee berichten van het ministerie van VWS verspreid, het eerste, dat VWS 666 miljoen euro aan wellicht onterechte subsidies heeft uitgereikt en het tweede dat er geen geld is om meer zorgpersoneel op te leiden.

Corvid-19
En toen kwam het coronavirus ons land binnen, alom paniek. De regering deed gelijk wat het moest doen: commissies en adviesorganen instellen en de raad van bureaucraten opvolgen en in wetten vastleggen. Dat door het afbraakbeleid van de laatste jaren ziekenhuizen met materiaaltekorten en vooral personeelstekorten zaten, was niet aan de orde, je moet naar de toekomst kijken!
Personeel dat groot gevaar liep door het virus, de vele zeer vermoeiende uren, die zij moesten maken en het besef dat ze nog steeds ondergewaardeerd werden, gingen zij toch door. Toen de Tweede Kamer de achterstanden in salariëring van het zorgpersoneel wilde bespreken, liepen de regeringspartijen de Kamer uit. Zij vonden blijkbaar een applaus genoeg! Hoe kwets je een hardwerkende, onmisbare en kwetsbare beroepsgroep!
De aanpak van het virus is ver beneden de maat. Het advies van het OMT (Outbreak Management Team) werd voor waar aangenomen en doorgevoerd. Naar professionals uit het veld werd niet geluisterd. Hierover heb ik al meerdere stukken geschreven (zie hier).

Vaccineren
Sinds het ontstaan van de coronacrisis wordt er door een aantal farmaceuten hard gewerkt aan een vaccin. Afgelopen maand waren er drie vaccins gereed voor de markt. Het mRNA-vaccin van Pfizer en BioNTech is als eerste goedgekeurd door de Europese geneesmiddelenautoriteit EMA en kan worden gebruikt. Van de 27 EU landen zijn er 26 landen gestart met vaccineren, alleen Nederland blijft achter. Ons land begint 8 januari. Dat komt volgens de bewindsvoerders, omdat het een enorme logistieke operatie is. Alsof dit in andere landen niet het geval is!
Er ligt een ander probleem, de GGD heeft pas enkele weken geleden (begin december) de opdracht gekregen om te vaccinaties uit te voeren. Dit terwijl het al een jaar bekend is, dat dit eraan komt.

Op 30 december jl hebben de artsen Gommers en Kuipers tijdens het programma Nieuwsuur erop aangedrongen om vanaf 4 januari as te starten met vaccinatie van het zorgpersoneel in ziekenhuizen. Dit personeel komt continu met coronapatiënten in aanraking en lopen zelf groot gevaar het virus op te lopen en te verspreiden. Dit is ook de datum die minister De Jonge aanvankelijk aanhield. Daarbij wezen de heren erop, dat eind januari code zwart wordt bereikt. Dat betekent dat artsen moeten gaan beslissen welke patiënten wel of niet geholpen zullen worden, beslissen over leven of dood!
Minister De Jonge legt dit advies naast zich neer en komt volgende week met een antwoord. Zo bereikt hij de datum 8 januari alsnog!

Tot slot
Bovenstaande is slechts een klein deel van het falende beleid van de regering. De reactie die je vaak uit de Kamer hoort is dat ze ‘geschokt zijn, een teken dat men sterk buiten de werkelijkheid staat!
Het steekt als je nu de leden van de regeringspartijen, die ook verantwoordelijk waren voor het beleid de afgelopen jaren, nu campagne voeren voor de verkiezingen. Ze prijzen hun uitstekende beleid aan en hopen hiermee verder te kunnen gaan. Arme burger, ik hoop dat het besef nu gaat doordringen, dat als dit zo doorgaat, de minima binnen vijf jaar ruim 40% van het inkomen gaan betalen aan zorg. Geld dat voor een groot deel terecht komt in de zakken van het management en de vele organisaties die aan het  zorggeldinfuus hangen!
Zelf zal ik niet meer tegen de stroom gaan in zwemmen, dat red je toch niet. Ik ga mijn eigen weg. Ik ga met mijn ervaring en zonder enig eigen belang met de mensen die mij (willen) steunen het zorgstelsel proberen te buigen. We zijn ver met de voorbereidingen voor woonlocaties voor dementerenden en hulpbehoevenden, het ‘Cooshuis‘. Ook bekijken we of we moderne woon-zorgcentra kunnen realiseren voor ouderen, die niet meer zelfstandig kunnen of willen wonen. De term van de regering ‘om ouderen langer thuis te laten wonen’ gaat voor ons niet altijd op!

Ik wens en hoop dat volgend jaar de rust zal wederkeren in ons land en Europa. Dat u gezond zult zijn en veel liefde mag ontvangen en kunnen geven. Dat de burgers veel wijsheid zullen hebben en in maart een goede keuze zullen maken tijdens de verkiezingen, zodat we verder kunnen gaan met een regering die wel begrip heeft voor de burgers en achter hen zal staan. En dat we een nieuwe premier zullen hebben die zijn of haar bevolking begrijpt en zich opstelt als crisismanager en niet als situatieverdediger!