De alvleesklier, in artsentaal de pancreas, is een circa 15cm lange klier in de buik voor de ruggengraat, in de buurt van de lever. De kop van de alvleesklier bevindt zich langs de curve van de twaalfvingerige darm, het eerste deel van de dunne darm, net voorbij de maag. De alvleesklier speelt een dubbele rol in lichaamsfuncties, scheidt hormonen en enzymen af.
Wat is de functie van de alvleesklier?
In de alvleesklier bevinden zich cellen, die in groepjes bij elkaar liggen. Dit zijn de ‘Eilandjes van Langerhans’, vernoemd naar de ontdekker, Paul Langerhans. Er bestaan verschillende soorten cellen in deze eilandjes, de alpha-cellen (circa 20%), die glucagon produceren, de Bèta-cellen (circa 80%), die insuline produceren en de D-cellen, die somatostine produceren.
Endocriene systeem
Als onderdeel van het endocriene systeem (hormoonstelsel) scheidt de alvleesklier twee belangrijke hormonen af die van vitaal belang zijn voor het reguleren van glucose (ook bekend als bloedsuikerspiegel):
-
- Insuline: Dit hormoon heeft als doel de bloedglucose te verlagen als de waarde te hoog wordt
- glucagon: Dit hormoon verhoogt de bloedglucose als de waarde te laag wordt
Evenwichtige bloedglucosespiegels spelen een belangrijke rol in de lever, nieren en zelfs de hersenen. De juiste afscheiding van deze hormonen is belangrijk voor veel lichamelijke systemen, zoals het zenuwstelsel en cardiovasculaire systeem.
Exocriene systeem
Als onderdeel van het exocriene systeem scheidt de alvleesklier enzymen af die samenwerken met gal uit de lever en galblaas om stoffen af te breken voor een goede spijsvertering en absorptie. Enzymen die door de alvleesklier worden geproduceerd voor spijsvertering zijn onder meer:
-
- lipase om vetten te verteren
- amylase om koolhydraten te verteren
- chymotrypsin en trypsine voor het verteren van eiwitten
De alvleesklier maakt deel uit van een groter spijsverteringsproces dat begint in de maag:
-
-
- De alvleesklier produceert enzymen zodra voedsel de maag bereikt
- Deze enzymen reizen door een aantal kanalen totdat ze het hoofdkanaal van de alvleesklier bereiken
- Het hoofdkanaal van de alvleesklier ontmoet het galkanaal, dat gal van de galblaas en lever naar de twaalfvingerige darm vervoert. Dit ontmoetingspunt wordt de Papil van Vater genoemd
- Gal uit de galblaas en enzymen uit de alvleesklier worden vrijgegeven in de twaalfvingerige darm om vetten, koolhydraten en eiwitten te helpen verteren, zodat ze kunnen worden opgenomen door het spijsverteringsstelsel
-
Wat heeft de alvleesklier voor invloeden?
Diabetes Mellitus (suikerziekte) is één van de meest bekende aandoeningen, die het gevolg zijn van endocriene systeemstoornissen. Bij bepaalde soorten diabetes produceert de alvleesklier onvoldoende insuline om de bloedsuikerspiegel op niveau te houden. Dit kan complicaties in het gehele lichaam veroorzaken, waaronder:
- extreem dorstig voelen
- uitgeput voelen zonder duidelijke oorzaak
- afvallen zonder verandering van dieet of lichaamsbeweging
- frequent urineren
- wazig zicht
- tintelingen in handen en voeten
- zwelling of gevoeligheid van het tandvlees
Andere aandoeningen die van invloed kunnen zijn op de alvleesklier zijn onder meer:
- Pancreatitis: Deze ontsteking van het alvleesklierweefsel wordt veroorzaakt door enzymen die voortijdig in de alvleesklier beginnen te werken, voordat ze in de twaalfvingerige darm worden uitgescheiden. Acute pancreatitis wordt meestal veroorzaakt door galstenen die het hoofdkanaal van de alvleesklier blokkeren, of door te veel alcohol te drinken. Het kan bij een plotselinge gelegenheid slechts enkele dagen duren, maar het kan ook een chronische aandoening worden die jaren aanhoudt. Pancreatitis kan meerdere symptomen veroorzaken, waaronder buikpijn, koorts en braken.
- Alvleesklierkanker: Deze aandoening wordt veroorzaakt door kankercellen in de alvleesklier. Soorten primaire alvleesklierkanker omvatten die, welke de endocriene en exocriene alvleesklier beïnvloeden en alvleesklierlymfoom. Een kanker in een orgaan naast de alvleesklier, zoals de twaalfvingerige darm of lever, kan ook de alvleesklier binnendringen. Alvleesklierkanker kan in het begin moeilijk te detecteren zijn, omdat de alvleesklier zich achter verschillende grote organen bevindt, waardoor het voor de arts moeilijk kan zijn om een tumor te lokaliseren met een lichamelijk onderzoek of beeldvormingstests. Bovendien zijn de symptomen mogelijk niet vroeg in de ziekte aanwezig.
Hoe blijft de alvleesklier gezond?
Om pancreatitis te voorkomen, evenals aandoeningen die verband houden met de alvleesklierdisfunctie:
- Houd het dieet vetarm Vetten en cholesterol kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van galstenen, wat kan leiden tot pancreatitis. Een zeer hoge triglyceridenwaarde in de bloedbaan kan pancreatitis veroorzaken. Eet veel volle granen, fruit en groenten, vooral broccoli, bloemkool of kool. Eet niet te veel gefrituurd voedsel of vetrijke zuivelproducten.
- Afvallen en fit blijven Regelmatig sporten (20 tot 30 minuten per dag) en een gezond gewicht behouden om diabetes mellitus en galstenen te voorkomen die tot pancreatitis kunnen leiden en om uw algehele lichamelijke gezondheid te verbeteren.
- Volg geen dieetplannen die snel gewichtsverlies beloven. Je lever kan te veel vet ophopen als je deze extreme dieetplannen volgt, waardoor je risico op galstenen toeneemt.
- Drink niet teveel alcohol Het is bekend, dat alcohol het risico op pancreatitis en alvleesklierkanker verhoogt.
- Rook geen sigaretten en gebruik geen andere tabaksproducten Elk type tabaksproduct kan het risico op kanker in het lichaam verhogen, inclusief de alvleesklier. Tussen 20 en 30% van de gevallen van alvleesklierkanker is gekoppeld aan tabaksgebruik.
- Laat een regelmatige controle doen Alvleesklierkanker is moeilijk te detecteren in een vroeg stadium. Als u een hoger risico blijkt te hebben, laat uw alvleesklier dan regelmatig jaarlijks controleren op kanker om het vroeg op te vangen voordat de kankercellen toenemen en zich verspreiden.
Kun men leven zonder alvleesklier?
Ja, leven zonder alvleesklier is mogelijk. Veel moderne alvleesklieroperaties omvatten niet het verwijderen van de hele alvleesklier. Zelfs zonder alvleesklier kun je je levensstijl aanpassen om het gebrek aan hormoon- en enzymproductie en secretie te compenseren.
Zonder alvleesklier zul je diabetes mellitus ontwikkelen vanwege het gebrek aan insuline in je lichaam. Daarom moet u één of meer van de volgende stappen nemen:
- neem enzymvervangende pillen
- doe subcutane insuline-injecties
- volg een diabetisch dieet
- doe regelmatig oefeningen
Pancreatitis symptomen
De meeste mensen met acute of chronische pancreatitis ervaren midden-linker bovenbuikpijn als hun primaire symptoom. Sommige mensen met chronische pancreatitis kunnen ontstekingen vertonen op diagnostische scans, maar kunnen verder geen symptomen vertonen.
Andere symptomen van pancreatitis kunnen zijn:
- pijn die zich om het bovenlichaam ontwikkelt en de rug betrekt in een bandachtig patroon
- indigestie
- misselijkheid of braken
- gevoeligheid van de buik
- onbedoeld gewichtsverlies
- opgeblazen gevoel met een gezwolle buik
- de hik
- koorts
Mensen met chronische pancreatitis kunnen ook vetdiarree (steatorroe) ervaren, wat vettige ontlasting is die een vieze geur afgeeft. Steatorroe kan een teken zijn van malabsorptie. Dit betekent dat men niet al de essentiële voedingsstoffen binnenkrijgt, omdat de alvleesklier niet genoeg spijsverteringsenzymen afscheidt om het voedsel af te breken.
Soorten pancreatitis
Pancreatitis is over het algemeen acuut of chronisch. Necrotiserende pancreatitis kan het gevolg zijn van extreme gevallen van acute pancreatitis. Behandeling voor elk geval van pancreatitis hangt af van de ernst van de symptomen.
Acute ontsteking aan de alvleesklier
Acute pancreatitis is een hoofdoorzaak van ziekenhuisopnames voor gastro-intestinale (maag-darmstelsel) problemen. Het begin van acute pancreatitis is vaak zeer plotseling. De ontsteking verdwijnt meestal binnen enkele dagen, nadat de behandeling is begonnen, maar in sommige gevallen kan een ziekenhuisopname nodig zijn.
Acute pancreatitis komt veel vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen. Galstenen zijn de primaire oorzaak van acute pancreatitis bij volwassenen. De aandoening kan zich ook ontwikkelen tot chronische pancreatitis, vooral als men rookt of regelmatig alcohol drinkt.
Chronische pancreatitis
Chronische pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier die consistent terugkomt of gedurende een lange periode optreedt. Mensen met chronische pancreatitis kunnen blijvende schade aan hun alvleesklier en andere complicaties hebben. Littekenweefsel ontwikkelt zich door deze voortdurende ontsteking.
Pancreatitis kan cellen beschadigen die insuline produceren. Dit leidt tot diabetes bij ongeveer 45 procent van de mensen met chronische pancreatitis. Langdurig alcoholgebruik veroorzaakt ongeveer 70 procent van de gevallen van chronische pancreatitis bij volwassenen. Auto-immuunziekten en genetische ziekten, zoals cystische fibrose, kunnen bij sommige mensen ook chronische pancreatitis veroorzaken. Ontdek hoe u chronische pancreatitis kunt laten behandelen.
Necrotiserende pancreatitis
Ernstige gevallen van acute pancreatitis kunnen zich ontwikkelen tot necrotiserende pancreatitis, wat leidt tot de dood van cellen als gevolg van ziekte. Dit gebeurt in ongeveer 10 procent van de gevallen van acute pancreatitis, meestal wanneer pancreatitis onbehandeld blijft.
Ontsteking door pancreatitis kan ervoor zorgen dat spijsverteringsenzymen in de alvleesklier lekken. Dit kan leiden tot beschadiging en dood van het weefsel, wat leidt tot necrotiserende pancreatitis. De arts kan een abdominale echografie of CT-scan aanvragen om de aandoening te diagnosticeren.
Als men necrotiserende pancreatitis heeft, kan de arts een monster nemen van het dode weefsel om te controleren of het niet is geïnfecteerd. Als men een infectie heeft, moet men waarschijnlijk antibiotica nemen en moet mogelijk het dode weefsel worden verwijderd. De infectie van dood weefsel verhoogt het risico op overlijden door necrotiserende pancreatitis, dus het is erg belangrijk om zo snel mogelijk behandeling te zoeken.
Oorzaak pancreatitis
Acute en chronische pancreatitis hebben veel van dezelfde oorzaken. Waaronder:
- galstenen
- veel alcohol drinken
- sommige medicijnen
- alvleesklierkanker
- buikoperatie
- infecties
- taaislijmziekte
- letsel aan de buik
Hoge waarden van calcium of triglyceriden (een soort vet) in het bloed kunnen ook leiden tot chronische pancreatitis. Galstenen zijn de meest voorkomende oorzaak van acute pancreatitis. Galstenen zijn kleine, vaste massa’s die zich vormen uit gal, een vloeistof die helpt bij de spijsvertering.
Een voldoende grote galsteen kan vast komen te zitten op de kruising waar het hoofdkanaal en het galkanaal samenkomen. Deze kanalen lopen leeg in de twaalfvingerige darm, het eerste deel van de dunne darm. Het alvleesklierkanaal draagt spijsverteringsenzymen van de alvleesklier. Het gewone galkanaal draagt gal of andere stoffen uit de lever en de galblaas. Een vastzittende galsteen kan een back-up van deze stoffen veroorzaken, wat leidt tot ontsteking in zowel de galwegen als de alvleesklier.
Diagnose van pancreatitis
De arts zal waarschijnlijk een combinatie van bloedonderzoek en beeldvormingsonderzoek gebruiken om een diagnose te stellen. Als men acute pancreatitis heeft, heeft men ernstige buikpijn en kunnen bloedtesten een significante stijging van de pancreatische enzymen laten zien. Verschillende soorten echografie , MRI en CT-scans kunnen de anatomie van uw alvleesklier, tekenen van ontsteking en informatie over de galwegen en alvleesklierkanalen onthullen. Een fecale vettest kan ook bepalen of de ontlasting een vetgehalte heeft dat hoger is dan normaal.
Pancreatitis behandeling
Behandeling voor acute of chronische pancreatitis omvat vaak ziekenhuisopname. De alvleesklier is een belangrijke bijdrage aan de spijsverteringsprocessen en moet rusten om te genezen. Om deze reden kan de patiënt specifiek op maat gemaakte vloeistoffen en voeding intraveneus (IV) of via een buis ontvangen, die rechtstreeks via de neus naar de maag gaat. Dit wordt een nasogastrische voedingsslang genoemd.
Medicatie kan de pijn helpen verminderen. Men kan ook kunstmatige spijsverteringsenzymen krijgen voor chronische pancreatitis als de alvleesklier deze niet voldoende zelf produceert. Het herstarten van een oraal dieet hangt af van de toestand. Sommige mensen voelen zich na een paar dagen beter. Andere mensen hebben een week of twee nodig om voldoende te genezen.
Chirurgie
Men kan een operatie ondergaan als andere behandelingen niet werken. Als de arts galstenen diagnosticeert, kan een operatie om de galblaas te verwijderen helpen. Chirurgie kan ook zieke delen van de alvleesklier verwijderen.
Pancreatitis dieet
Een vetarm, gezond dieet speelt een belangrijke rol bij het herstellen van pancreatitis. Vooral mensen met chronische pancreatitis moeten voorzichtig zijn met de hoeveelheid vet die ze consumeren, omdat hun alvleesklierfunctie is aangetast. Probeer de volgende voedingsmiddelen te beperken of te vermijden:
- rood vlees
- gefrituurd eten
- volle zuivelproducten
- suikerachtige desserts
- gezoete dranken
- cafeïne
- alcohol
Eet de gehele dag door kleine maaltijden om de spijsvertering minder te belasten. Blijf bij voedingsmiddelen die rijk zijn aan eiwitten en antioxidanten en drink veel vloeistoffen om gehydrateerd te blijven .
De arts kan ook vitaminesupplementen voorschrijven om ervoor te zorgen dat men de voedingsstoffen krijgt die men nodig heeft.
Veranderingen in levensstijl
Stop met roken en beperk het drinken van alcohol om te helpen sneller en volledig te genezen. Bespreek deze problemen met de arts als u hulp nodig hebt. Als u een gezond gewicht behoudt, kunt u galstenen voorkomen, een primaire oorzaak van pancreatitis. Door een uitgebalanceerd dieet te volgen en gehydrateerd te blijven, kunt u ook herstellen van pancreatitis en deze voorkomen.
Pancreatitis pijn
Pijn geassocieerd met pancreatitis kan een paar minuten tot meerdere uren duren. In ernstige gevallen kan het ongemak van chronische pancreatitis constant worden. Je pijn neemt waarschijnlijk toe na het eten of wanneer je ligt. Probeer rechtop te zitten of voorover te leunen om het u gemakkelijk te maken.
Activiteiten zoals yoga, meditatie en acupunctuur kunnen helpen bij pijn door pancreatitis. Je kunt ook proberen pijnstillers of antioxidantensupplementen te nemen om de pijn te verlichten. Chirurgie is momenteel een laatste redmiddel voor de behandeling van pancreatitis, maar onderzoek uit 2013 wees uit dat chirurgie eerder in de loop van de behandeling kan helpen bij het verlichten van pijn.
Pancreatitis complicaties
Sommige mensen kunnen complicaties ontwikkelen. Deze complicaties zijn zeldzaam, maar ze komen vaker voor bij mensen met chronische pancreatitis:
- nierschade
- alvleesklierkanker
- suikerziekte
- ondervoeding
- alvleesklierinfecties
Acute pancreatitis kan het risico op ademhalingsproblemen vergroten. Het kan ook pseudocysten veroorzaken wanneer weefsel en ander puin zich op uw alvleesklier verzamelen. Deze kunnen vanzelf verdwijnen. Als ze scheuren, kan dit infecties en bloedingen veroorzaken die fataal kunnen zijn als ze niet worden behandeld.
Pancreatitis risicofactoren
Verschillende factoren verhogen uw risico op het ontwikkelen van pancreatitis. Waaronder:
- zwaar alcoholgebruik (meer dan twee drankjes per dag)
- zwaarlijvigheid
- sigaretten roken
- genetica
Mannen ontwikkelen vaker chronische pancreatitis dan vrouwen. Een combinatie van risicofactoren, zoals roken en een familiegeschiedenis van pancreatitis, verhoogt uw kansen op pancreatitis. Roken of alcohol drinken kan ook het risico verhogen dat acute pancreatitis zich ontwikkelt tot chronische pancreatitis.
Preventie van pancreatitis
Afhankelijk van de oorzaak kunt u pancreatitis mogelijk niet voorkomen. Toch zijn er verschillende dingen die u kunt doen om uw risico te verminderen:
- Beperk uw alcoholische dranken
- Stop met roken
- Handhaaf een gezond gewicht
- Eet een gebalanceerd dieet
Vezelrijk voedsel eten en suiker vermijden kan galstenen helpen voorkomen, de belangrijkste oorzaak van acute pancreatitis.
Vooruitzicht
Men kan pancreatitis onder controle houden met een gezonde levensstijl en medische behandeling, indien nodig. Het is vooral belangrijk om te voorkomen dat u rookt en veel alcohol drinkt om uw risico op pancreatitis te verminderen en u te helpen herstellen.
Als een van uw symptomen terugkomt, neem dan zo snel mogelijk contact op met uw arts.
Lees ook de volgende artikelen hierover: