Vele mensen met diabetes kennen het effect, je laat nuchter je bloed prikken om je bloedsuiker te bepalen. Bij de uitslag bleek dat de gemiddelde suiker van de afgelopen weken (Hemoglobine A1c) redelijk tot goed te zijn, maar de (nuchtere) glucose is veel te hoog. Dit, ondanks het feit dat je nuchter bent gebleven vanaf 8 uur de avond ervoor. Dit kan te maken hebben met het Somogyi-effect.
Bij mensen met diabetes veroorzaken het Somogyi-effect en het dageraadfenomeen s-morgens beide hogere bloedsuikerspiegels. Het dageraadfenomeen komt van nature voor, maar het Somogyi-effect treedt meestal op vanwege problemen met de diabetesbeheersroutine .
Insuline, bloedsuiker en slaap
Het lichaam gebruikt een vorm van suiker, genaamd glucose, als belangrijkste energiebron. Een hormoon, genaamd insuline, dat door de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier wordt aangemaakt, helpt het lichaam om glucose van de bloedbaan naar uw cellen te verplaatsen. Terwijl men slaapt, heeft het lichaam niet zoveel energie nodig. Maar wanneer men op het punt staat wakker te worden, maakt het zich klaar om meer brandstof te verbranden. Het vertelt de lever om meer glucose in het bloed af te geven. Dat zou het lichaam ertoe moeten aanzetten om meer insuline af te geven om meer bloedsuiker aan te kunnen. Als men diabetes (type 1, te weinig, type 2 resistentie)heeft, maakt het lichaam niet genoeg insuline aan om dat te doen, waardoor het teveel suiker in het bloed achterlaat. een probleem dat hyperglycemie wordt genoemd .
Het Dawn-fenomeen
Als men diabetes heeft, geeft het lichaam niet meer insuline af om de stijging van de bloedsuikerspiegel in de vroege ochtend te corrigeren. Dit wordt het dageraadfenomeen genoemd, omdat het meestal tussen 3 uur ’s ochtends en 8 uur ’s ochtends plaatsvindt. Het dageraadfenomeen overkomt bijna iedereen met diabetes.
Het Somogyi-effect
Het Somogyi-effect werd in 1930 beschreven door een Hongaarse professor, dr. Michael Somogyi. Hij ontdekte dat wanneer de bloedsuikerspiegel van het lichaam te laag wordt in de late avond, of ’s nachts tijdens het slapen, er een activering van contraregulerende hormonen is, die gluconeogenese (omzetting van glycogeen in glucose) op gang brengen. Dit resulteert in een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglycemie) in de vroege ochtend. Het gebeurt meestal te weinig medicijnen gebruikt voordat men naar bed gaat, of als men gedurende de avond niets meer eet.
Wanneer dat gebeurt, kan de bloedsuikerspiegel van de ene op de andere dag sterk dalen. Het lichaam reageert door hormonen vrij te geven, die de werking van insuline tegengaan, met als gevolg, dat men ’s ochtends een te hoge bloedsuikerspiegel heeft. Het wordt ook wel rebound-hyperglycemie genoemd.
Hoe weet je welke je hebt?
De arts zal willen weten waarom men wakker wordt met een hoge bloedsuikerspiegel voordat hij of zij advies geeft hoe dit moet worden behandeld. Dit betekent dat de bloedsuiker gedurende meerdere nachten midden in de nacht moet worden getest – rond 2 of 3 uur ’s nachts. Als de waarden gedurende die tijd altijd laag zijn, is dit waarschijnlijk het Somogyi-effect. Zo niet, dan is het waarschijnlijk het dageraadfenomeen. Weten datdit zo is, zal de arts helpen een plan te bedenken om het aan te pakken.
Tot slot
Zelf heb ik dit ook ervaren. Vanaf 20 uur niets meer eten en s-morgens nuchter naar het artsenlab om bloed te laten prikken. Mijn gemiddelde suiker (HbA1c) bleek goed te zijn, rond 48 mmol/mol. Mijn nuchtere suiker bleek telkens veel te hoog, tussen 10 en 12 mmol/liter.
Bij de laatste twee testen heb ik de avond ervoor normaal ‘geleefd’, dus hapje en drankje. En wat bleek, mijn nuchtere suiker was rond de 8 mmol/liter!
Lees ook de volgende artikelen hierover: